بیانالمحمود: (تذکرهای در فن مشاعره)/ از محمودمیرزا قاجار؛ تصحیح میرهاشم محدث.- تهران: اطلاعات، ۱۳۹۴
بیانالمحمود: (تذکرهای در فن مشاعره)/ از محمودمیرزا قاجار؛ تصحیح میرهاشم محدث.- تهران: اطلاعات، ۱۳۹۴
بیانالمحمود تذکره شعرای دوره قاجاریه است، اما نه مانند تذکرههای رایج دیگر. این تذکره در ابتدا شعرا را در یک یا دو سطر معرفی کرده، سپس اشعار را به ترتیب اول و آخر آنها آورده و مقصود از تألیف آن، پدید آوردن کتابی بوده که در فن مشاعره به کار آید و از این لحاظ در این زمینه یگانه و منحصر بهفرد میباشد.
محمود میرزا از فرزندان فاضل و باسواد فتحعلی شاه قاجار است و آثار بسیاری از خود به جا گذاشته که از آن جمله: سفینهالمحمود، منتخبالمحمود، گلشن محمود، مخزنالمحمود، تذکرهالسلاطین، دررالمحمود، بیانالمحمود، کتاب حدیث و ... اشاره کرد.
تمام اشعاری که در بیانالمحمود آمده، غزل است ـ به جز مواردی خاص ـ در حالی که در سفینهالمحمود از انواع قوالب شعری استفاده شده است.
در بیانالمحمود از شعرائی اسم آمده که در سفینهالمحمود ـ و حتی در فرهنگ سخنوران ـ اثری از آنان دیده نمیشود؛ مثل: بهجتی تویسرکانی، ریائی اصفهانی، ساغر خزائی، حبیب شیرازی، محمدتقی ملایری، حیران قاجار، مهدیبیک شقاقی، مصور خمسه، رهی اصفهانی، سالم اصفهانی، طرب مرودشتی، بنابراین بیانالمحمود یکی از منابع مهم تحقیق در شعر دوره قاجاریه است.
تعداد غزلهایی که در بیانالمحمود آمده، بیشتر از غزلهای سفینهالمحمود است؛ مثلاً غزلهای نشاطی ساکی و مجمر اصفهانی و عابد اصفهانی و عاشق اصفهانی و انیس نهاوندی.
مؤلف در همین کتاب گفته که تا آن زمان هفتاد هزار بیت تألیف و تصنیف داشته است.
شمار شعرائی که اشعارشان در این کتاب آمده، سیصد و شش نفر و کل ابیاتی که در بیانالمحمود نقل شده، 3858 بیت است