تحلیل بلاغی و عرفانی موتیف چاه در مثنوی مولانا

استاد راهنما: محمدبهنام فر

نگارش: خدیجه فخرالنظام؛ دانشگاه بیرجند.- 1394

چکیده

مولانا، شاعر و عارف بزرگ ادبیات فارسی است که در مثنوی از مضامین و تصاویر متعددی برای بیان تعالیم عرفانی خود سود جسته است، استفاده فراوان از موتیف چاه نیز یکی از این موارد می‌باشد. نگارنده در انجام جستار حاضر با روش تحلیل محتوا، به بررسی و تحلیل بلاغی و عرفانی موتیف چاه در مثنوی مولانا پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که موتیف چاه همان‌طور که از دوره‌های آغازین شعر و نثر فارسی، فقط مظهر و نماد ظلم و بلا و تاریکی نبوده، بلکه در بسیاری موارد محل ریاضت و صفای دل و ظهور کرامات گردیده ا‌ست، در مثنوی مولانا نیز با مضامین عرفانی متفاوتی چون: مذمت دنیای مادی، نکوهش نفس اماره، جسم (کالبد مادی)، دل بی‌فروغ، قضا و قدر، فنا و بقا، توهم و خیال و کژفهمی، قرب، اخلاص، مأوا و پناه دل و روح و محرم اسرار درون به‌کاررفته است. از جنبه بلاغی نیز از بسیاری از شگردهای بلاغی چون: نماد، تمثیل، تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، جناس و غیره بهره برده است که عنصر نماد بیشترین کاربرد را در بیان مضامین داشته است.

کلیدواژه: مولوی، مثنوی، موتیف چاه، چاه و اسطوره، چاه و عرفان، چاه و بلاغت

کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی