بررسی قابلیت های نقد کهن الگویی در مطالعات تطبیقی ادبیات: نگاهی گذرا به کهن الگوهای «سایه» و «سفر قهرمان»
سلطان بیاد مریم *,قربان صباغ محمودرضا
* دانشگاه تهران
مکتب ادبیات تطبیقی فرانسه با تاکید بر تفاوت های زبانی و ملی، بیشتر در تلاش بوده است تا تاثیر ادبیات کشوری را بر ادبیات کشوری دیگر در بستری تاریخی بررسی کند. از سوی دیگر، مکتب آمریکایی با تغییر نگرش در سوالات اصلی این حوزه، کوشیده است دامنه مطالعات را از حوزه ادبیات صرف به دیگر حوز ه های فکری بکشاند و مجال بیشتری را برای پژوهش های سنجشی فراهم آورد.
این پژوهش درصدد است تا ضمن بررسی محدودیت های مکتب فرانسه، نشان دهد چگونه با تلفیق معیارهای نقد کهن الگویی و قابلیت های مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی می توان دو حوزه نقد و ادبیات تطبیقی را - اگر بتوان آن ها را دو حوزه متفاوت نامید - وارد تعاملی کارآمد و سازنده کرد؛ تعاملی که ضمن تلاش برای رفع کاستی های حوزه ای خاص، سعی دارد با استفاده از دامنه شمول بالای مضمون کهن الگو، ادبیات را با دیگر حوزه های تفکر بشری پیوند دهد. این نوع بررسی های بین رشته ای می تواند از کاستی های احتمالی پژوهش های تک ساحتی بکاهد و قابلیت های اشکال مختلف کهن الگو را در این نوع مطالعات نشان دهد. به منظور ارائه مدلی عملی، مقاله با تمرکز بر کهن الگوی سایه، به بررسی تطبیقی بخشی از دو حماسه بیوولف و گیلگمش می پردازد. در پایان نیز کهن الگوی سفر قهرمان به عنوان نمونه ای از کهن الگوهای ساختاری به اختصار مورد بحث و نقد قرار می گیرد.
کلید واژه: ادبیات تطبیقی، مکتب فرانسوی، مکتب آمریکایی، نقد کهن الگویی، بیوولف، گیلگمش، کهن الگوی سایه، کهن الگوی سفر قهرمان
نقد ادبیتابستان 1390; 4(14):79-103
