استاد راهنما: صدقی حامد

نگارش: اشرف اسماعیل؛ دانشگاه خوارزمی.- 1395.

چکیده

خنساء از زنان شاعر ادب عربی است که نام او با مرثیه سرایی پیوند خورده و رثای او دارای معانی آشکار و عاطفه‌ای صادق بوده که مفاهیم آن برگرفته از محیط جاهلی و اسلامی است. شریف رضی از شاعران دوره‌ی عباسی است که در رثا، اشعار نیکویی دارد و قصاید او در رثا و مصیبت امام حسین (ع) نمونه‌ی کامل شعری است. هر دو شاعر با انتخاب سبک مناسب توانسته‌اند پیوند خوبی با مخاطب ایجاد کرده و احساسات درونی خود را به او القا ‌کنند. سبک شعری خنساء نسبت به شریف رضی از شفافیت بیشتر و تحرک و پویایی بالاتری ‌برخوردار است، سبک خنساء به دلیل کاربرد بیشتر زبان تشبیه نسبت به شریف رضی از ادبیت بالاتری برخوردار است، اما سبک شریف رضی در نتیجه‌ی بسامد بالای زبان استعاری، متمایل به ایستایی و سکون می‌باشد. رابطه‌ی تنوع واژگان و ترکیب‌های مجازی، رابطه‌ی دو سویه است و شریف رضی نسبت به خنساء از تنوع واژگانی بالاتری برخوردار می‌باشد. هر دو شاعر با انتخاب مجموعه‌ای از اوزان مناسب و قافیه‌های گوش نواز و به کارگیری اصوات وصنایع بدیعی متناسب، توانسته‌اند ضمن ایجاد ارتباط بین مضمون و موسیقی، مکنونات درونی خود را به خواننده منتقل سازند، بدین منظور بیشتر از اوزان جویباری استفاده کرده و با رعایت جنبه‌ی فیزیکی قافیه‌، قافیه‌های مطلقه‌ی مردوفه‌ی موصول به لین را به کار برده‌اند. خنساء از حرف روی راء و شریف رضی از حرف روی عین بیشترین بهره را برده‌اند. شکل‌های مختلف اصوات نیز با توجه به اهداف دو شاعر متغیر است. از جمله صنایع معنوی، طباق و مراعات نظیر، نقش چشمگیری در اشعار دو شاعر دارند که بسامد طباق بالاتر از مراعات نظیر می‌باشد. در این پژوهش، دو شاعر با توجه به اختلاف محیطی و جنسیتی که منجر به تفاوت سبک آن دو گردیده، انتخاب شده‌اند که هدف از آن، تبیین سبک آن دو با توجه به دو ویژگی مذکور می-باشد. در این رساله با رویکرد ساختاری وآماری، مرثیه‌های خنساء و شریف رضی مورد پژوهش سبک شناسی آماری قرار گرفته‌اند.

کلید واژه ها: سبک شناسی،خنساء،بلاغت،مرثیه،شریف رضی

کتابخانه تخصصی ادبیات آستان قدس رضوی