خطّاطان
- مولانا کمال الدّین بن مولانا شهاب الدّین : او که به عصار شهرت داشت، بنا به نوشته جامع مفیدی، در ایّام جوانی به تحصیل فضایل پرداخته و در جنب آن خطّ ثلث و نسخ و رقاع چنان شهرتی یافت که : " رقم خطّ نسخ بر الواح خطوط خوشنویسان کشیده " و علاوه بر کتابت قرآن به کتاب نویسی نیز همت می گماشت. کتابه بیرونی حظیره آقاشمس از تحریرات اوست.
- مولانا ابوطالب: از خوشنویسان یزدی در اوایل سده یازدهم ق / 17 ق و معاصر با شاه عباس اول بود که ضمن مهارت در نگارش خطوط ثلث و نسخ، در کتابه نویسی نیز شهرت داشت. از آثار او می توان به : تتمه سوره انّا فتحنا در صحن مسجد جامع کبیرو نیز فرمانی از شاه عباس در 1022ق / 1613 م واقع در دهلیز مسجد جامع اشاره داشت.
- حیدر بن حسین اردکانی: وی از خوشنویسان یزدی در سده دهم ق بود که آثاری از کتیبه های وی را می توان در لوح سر در گرمابه ی محله چرخاب یزد و لوح مزار مولانا شاه حسین در مسجد جامع هفتادر به خط نسخ متوسط شاهد بود.
- شمس الدّین حسنعلی: از معماران و نسخ نویسان یزدی در سده یازدهم ق و معاصر با شاه عباس اول بود. وی در 1016ق / 1607 م مسجد امام حسن واقع در خلف باغ را بنا نمود که عبارت هایی با خطّ نسخ از او بر روی سنگ قهوه ای رنگی بر سر در مسجد نگاشته شده است.
* نقّاشان و تذهیب کاران
- ابوالقاسم مذهب یزدی: وی از سادات یزد بود ، در تذهیب دستی قوی داشت. این هنرمند با اینکه در هنر حل کاری و آرایش طلایی شیرین قلم بود، چهره را نیز خوب می ساخت. از آثار باقی مانده وی شمایل حضرت علی با آب و رنگ است که به استادی تصویر کرده و حواشی آن را با دقت تذهیب نموده است.
- ذهنی یزدی: ذهنی شاعر و نقّاش سده دهم ق / 16 م بود که در تحفه سامی چنین معرفی شده است: از جمله خوش طبعان یزد است و سر حلقه ارباب سوز ودرد، ذهنی صاف و سلیقه وافی داشت.
- شرف الحسینی یزدی: وی از نقّاشان گمنام اوایل قرن یازدهم ق / 17 م بود . از آثار رقم دار این هنرمند تصویر جوان سوارکاری است که از اسب پیاده شده و روی تکه سنگی نشسته و به زدن سه تار مشغول می باشد. شیوه تصویری نقّاش در مکتب رضا عبّاسی و استاد محمّدی بود و به خطّ غبار ریز رقم داشت. تصویر یاده شده از او رقم سنه 1003 ق / 1594 م را دارد.
- شرف یزدی: ملّا شرف یزدی از مذهبان نامی و از حل کاران مشهور اوایل قرن یازدهم ق / 17 م بود. در مورد وی مناقب هنروران آورده است که " هنرور یگانه اصحاب تذهیب، برادر ملّا قطب خطّاط، ملّا شرف یزدی است که علاوه بر تذهیب ، استاد ظریف نورد صنعت وصّالی عصر خویش نیز بود"
- غیاث الدین علی نقشبندی یزدی: وی د رطرّاحی پارچه ها در صنعت نسّاجی ، نقّاشی و نقشبندی نیز شهرت خاص داشت.
- معزّ الدّین یزدی: پسر خواجه غیاث الدین نقشبند، در اوایل قرن یازدهم ق / 17 م می زیست. اودر هنر طرّاحی و نقشبندی صاحب استعداد بود و به سان پدرش درحرفه خانوادگی فعالیت می کرد. معزّالدّین تحت نظارت پدر در طرّاحی و ایجاد نقوش ابتکاری، صاحب قریحه بود. از آثاررقم دار این هنرمند ، زری ابریشمی ارزشمندی که در شهر یزد بافته شده و هم اینک در موزه ویکتوریا آلبرت لندن نگهداری می شود .
- محمود نقّاش: محمود یا به گفته جامع مفیدی محمودا نقّاش، از هنرمندان اوایل قرن یازدهم ق / 17 م بود. وی در نقّاشی پیرو رضا عبّاسی و معین مصوّر بود و چنان تبحّری داشت که اثر مذکور، از او با عنوان " نادر العصری" یاد کرده است. از آثار به جای مانده وی ، می توان به تصویر پیرمرد چوپانی اشاره نمود که به شیوه رضا عبّاسی برآن نوشته شده : " به جهت دوست عزیزی سمت تحریر پذیرفت. به تاریخ شهر شوّال الکرام 1011 ق / 1602 م . الهی عاقبت محمود گردان ".
( یزد عصر صفوی" از تاسیس سلسله تا پایان حکومت شاه عباس اول" ، علی اکبر تشکری بافقی. یزد: اندیشمندان یزد، 1392.ص 361 – 364).
نگارش: رباب دشتی (کتابدار کتابخانه وزیری یزد).