یزد شهر حسینیه هاست، حسینیه یعنی یاد حسین علیه السلام، حسینیه، یعنی عشق حسین، حسینیه، یعنی زنده است حسین. یزد کوی و کوچه و برزن و میدان امام حسین دارد، یزد مسجد و دبستان و دبیرستان و بیمارستان امام حسین هم دارد. حتی خانه امام حسین و صدها عزاخانه. حسین یعنی عشق است حسین. حسین نام همه یزدیان عاشق است. حسین نام آبادی هایی است که به او عشق می ورزند وحسین اباد هستند، حسین نام نقش بسته بر تمام بناها و ساختمان های یزد است، اصلا حسین نام یزد است.
از دیرباز یزد زیستگاه مردان خداجویی بوده است که به عشق او از خواب بر می خیزند و به عشق او به خواب می روند، وجود نام یزد که بنا به گفته برخی یکی از نام های مقدس خداوند است گویای این سخن است و در سده ششم که یزد به دارالعباده ملقب شد قرار گرفتن آن نام در کنار یزد و ترکیب دارالعباده یزد، بدان اهمیتی دو چندان بخشید:
یزد از ایزد یک الف دور است تا دانی که نیست
دوری ساکنان این دیار را با حق بیش از این
وجود ده ها مسجد و حسینیه در گوشه و کنار این شهر تاریخی و برپاشدن مجالس روضه خوانی در 365 روز سال به ویژه پس از عصر صفوی و رواج مذهب تشیع شهر یزد را به مجلس بزرگی تبدیل کرده است که هر زو در هر گوشه اش می توان ذکر مصائب اهل بیت را شنید. مجالسی که نه تنها در مسجدها، بقعه ها، حسینیه ها و تکیه ها برپاست، بلکه بر سر در بسیاری از خانه هایش میتوان عبارتی را دید که می گوید: اینجا عزاخانه امام حسین است.
شهر یزد که سراسر سال در ذکر سختی های اهل بیت می گرید در محرم، شوری دیگرش فرا میگیرد. شهر در ماتمی سخت فرو می رود در و دیوارش سیاهپوش است و مردانش سیه می پوشند.
همواره نام شهر یزد، در میان شهرهایی قرار داد که بیشترین تعداد حسینه را دارد. چنانکه اکنون دارای چندین و چند حسینه است. این آمار غیر از آمار مسجد- حسینه ها، بقعه - حسینیه ها و خانه - حسینه هاست، خانه هایی که به نوبت، ده روز در سال سیاهپوش است و آیین عزاداری در آن برپا می شود. کمتر محله ای است که دو یا سه حسینیه نداشته باشد.
( یزد یادگار تاریخ/ حسین مسرت. تهران: یزدا، 1398. ج 2.ص 619).
نگارش: مژگان شکرریز یزدی (کتابدار کتابخانه وزیری یزد).