از آنجایی که وضعیت زندگی مردم و سطح زندگی، بر تقاضای آنان تاثیر می گذارد؛ می توان برای روشن شدن وضع اقتصادی هر دوره به موقعیت رفاه و فقر مردم توجه خاص کرد. کرمان یکی از شهرهای مهم ایران در اواسط قرن نوزده بودکه بر اثر گسترش فقر در آغاز قرن بیستم به شهر گدایان معروف شده بود، در حالی که صنعت قالی آن شهرت جهانی داشت. سایر شهرها، خصوصا شهرهای جنوبی ایران از موقعیت بهتری برخوردار نبودند. اکثرین مردم ایران تا اواسط قرن بیست در روستاها زندگی می کردند. عمده گزارش های نوشته شده درباره روستاها و دهقانان ایران حکایت گر فقر گسترده در جوامع روستایی است. به نظر می رسد در دوران جابه جایی حکومت یا پادشاه، ضعف حکومت، قحطی، تجاوز و مداخله قدرت های بیگانه و گردن کشان محلی، خصوصا در ربع آخر حکومت قاجار عدم امنیت به شدّت افزایش و همین مساله در گسترش فقر موثر بود، به گونه ای که فقر و عدم امنیت هم دیگر را بازتولید می کردند. همان طور که باستانی پاریزی می گوید: «کمتر کاروانی است که سالم از بوشهر به اصفهان یا از بندرعباس به کرمان و خراسان برسد. کمتر کشاورزی از تعدی محصل و مباشر در امان بود. اقلیتی نبود که جان و مال و ناموسش به بهانه های مختلف مورد تجاوز قرار نگیرد». 
بلوشر درباره یزد می گوید: «در این شهر فقط یک خیابان مناسب وجود دارد و همه دیوارها، خانه ها و زیرزمین ها در حال ریزش اند. حتی قبرها نیز فرو می ریزند». 
در یزد تعداد کارخانه های کوچک نخ و پشم بافی بی شمار بود، ولی بافت ابریشم فقط در خانه شخصی یهودیان رواج داشت. در عین حال که رنگ پارچه ابریشمی یزد از مرغوبیت چندانی برخوردار نبود، با این وجود ابریشم یزد شهرت خاصی داشت و به هندوستان صادر می شد. یزد و کرمان بیش از سایر شهرهای ایران به آب قنات وابسته بودند. در اکثر نقاط یزد، در 25 متری یا 30 متری عمق زمین، می توان به آب رسید. در خیابان ها مدخل هایی تاریک وجود دارد که با پله های متعدد به آب منتهی می شوند. زنان مجبورند، آب مصرفی خانواده را از آن همه پله، به بالا منتقل کنند. تا اواسط دهه چهل، دسترسی به آب سالم، برق، تلفن و ماشین به طبقات خاصی اختصاص داشت و توده های مردم هنوز در موقعیت رفاهی نامناسبی قرار داشتند. اما به تدریج دسترسی سایر گروه های اجتماعی به کالاهای اساسی بیشتر شد و مصرف عمومی این کالاها افزایش یافت.  (موقعیت تجّار و صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی / علی اصغر سعیدی، فریدن شیرین کام. تهران: گام نو، 1388.ص 37-40).
نگارش: الهه شهبازی (کتابدار کتابخانه وزیری یزد).