امروزه اسناد نقش مهمی در بررسی اوضاع اجتماعی، سیاسی و حقوقی ایران به ویژه عصر قاجار دارد.
اسناد بدون شک یکی از منابع اصلی و مهم در تحقیقات تاریخی هستند. و به چهار دسته سلطانیات، دیوانیات ، اسناد مالی و قضایی و اخوانیات تقسیم می شوند. سلطانیات به اوامر مکتوب سلاطین و شاهان در دوره های تاریخی گفته می شد. در دوره قاجار به اوامر و دستورات مکتوب شاهان فرمان می گفتند. و اوامر مکتوب را که آراسته و با تصدیقات باشد نیز فرمان می گفتند.
در اهمیت این اسناد: از جهتی از جانب شاهان قاجار صادر شده است.
دوم اینکه، از جنبه های سند شناختی قابل بازشناسی و بازخوانی است.
و سوم اینکه، درآمدی تاریخی، اجتماعی و اقتصادی در بررسی اوضاع عصر قاجار است.
از جمله ی این اسناد؛ فرمان ناصر الدین شاه با مهر " الملک لله- السلطان بن السلطان ناصر الدین شاه قاجار " به حاکم یزد، حشمت الدوله حمزه میرزا در خصوص واگذاری خالصه روستای سانیج به میرزا محمد ولی صدر به شرط آبادی و بازسازی ملک، و دستور بر قدغن بودن هر گونه مداخله از جانب مباشرین در آن خالصه می باشد.
ناصر الدین شاه پس از شکست در اعطای امتیازات به اروپاییان سیاست های اصلاحی خود را به سوی اصلاحات سنتی تغییر جهت داد. و فرمان گذاری خالصجات نوعی تبدیل مالکیت دولتی به مالکیت های اربابی مشروط بود که مالکان جدید در مقابل فروش خالصه از سوی شاه متعهد می شوند زمین ها را زیر کشت ببرند و آباد کنند.
نگارش: معصومه محمدی دشتکی.
