ارسی ازهنرهایی است که ارزش و جایگاه خاصی در جوامع مختلف داشته و به علت داشتن زمینه فراوان برای پیشرفت و کار به ترتیبی که با ظرافت فراوان همراه باشد همیشه برای طبقات مختلف متفاوت بوده است. تاریخچه ارسی درباره شیشه های رنگی از دوره صفوی به ایران آمده و مربوط به سفرنامه های دوره قاجار می باشد و استفاده از آنها در این دوره به اوج خود رسیده است.
بدنه ارسی با چوب به شیوه منبت کاری و مشبک ( گره چینی) و نقش های متنوع هندسی ساخته می شود و سپس درون شبکه های چوبی شیشه های رنگی کار گذاشته می شود و در هنر ارسی سازی هیچ نوع میخ و چسبی بکار نمی رود و تمام نقش و نگارهای ارسی بوسیله اتصالات ظریف چوب به هم متصل می شوند.در زمان قدیم جز ملاکان و سران و حاکمان زمان قاجار کمتر کسی می توانسته از این نوع پنجره در منزل یا عمارت خود استفاده کند کسانی که از این نوع پنجره ها استفاده می کردند بنا به موقعیت اجتماعی شان تزئینات پر کارتر و یا در عین سادگی ساخته می شد. پنجره ارسی بیستر به اتاقهای نشیمن یا پذیرایی باز می شده است و یا در تالارهای بزرگ کاخ ها یا عمارات استفاده می شده و همیشه در یک بنا شاهکار ارسی آن بنا متعلق به قسمت پذیرایی بوده است. سطح مشبک پنجره های ارسی چندین کارکرد دارد که تامین نور فضای درونی، در معرض دید قرار دادن فضای بیرونی، کاهش تابش نور آفتاب و گرما، ایجاد زیبایی در نمای ساختمان، حفظ حریم و محرمیت فضای بیرونی و دور کردن حشرات مزاحم از جمله آنهاست. از این پنجره های مشبک قدیمی در یزد استفاده زیادی می شده است: خانه اردکانیان، خانه رسولیان، خانه شفیع پور، خانه گرامی و خانه لاری ها، خانه کلاهدوزها ( موزه آب)، خانه محمودی، خانه ملک التجار، خانه های مودت(خانقاه نعمت اللهی) ، باغ دولت آباد، کتابخانه مسجد حظیره از جمله خانه ها و بناهای یزدی هستند که در آنها از پنجره و درهای مشبک بسیار زیبا استفاده شده است.
یکی از وجوه مهم سنت معماری گذشته ایران توجه به نور و روشنایی می باشد و بر اساس این ویژگی، نور عامل فعالی در معرفی فضا و زیبایی آن بوده است. زیبایی ، حقیقتی است که بانور معرفت درک می شود و زیبایی ظاهری با حس بینایی ما دیده می شود نور و روشنایی چه ظاهری و چه عرفانی باعث می شود که زیبایی به چشم آید و رنگ و سایر زیبایی های شیء جلوه کند.
از جمله این ارسی های بسیار زیبا و نفیس با شیشه های رنگی زرد، سبز، قرمز و آبی و با اشکال مختلف هندسی در دوره قاجار با قدمت ۱۲۹۶ هجری قمری در موزه کتابخانه وزیری یزد موجود می باشد که با اهداء دکتر حاجب و هدی مرتاض زیبایی دو چندان به موزه کتابخانه بخشیده است.
نگارش: رباب دشتی ( مسئول امور موزه کتابخانه وزیری ).