آرامگاه ملااسماعیل در بازار منسوب به ملااسماعیل، واقع در جنوب میدان خان، جنب مسجد ملااسماعیل قرار دارد.
آخوند ملااسماعیلبن عبدالملک عقدایی، از علما، فضلا و فقهای نامآور یزد در 1188 هق و در خانوادهای علم دوست و فرهیخته، دیده به جهان گشود. او که در اواخر عصر زندیه و اوایل دوران سلطنت قاجاریه میزیست، به ایجاد بناهای عامالمنفعه و عمران و آبادانی یزد عنایت فراوانی داشت و در دوران حیات خویش بناهای چندی از خود به یادگار نهاد. از آن جمله میتوان به تاسیس مسجد ملااسماعیل و بازار ملا اسماعیل اشاره نمود.
ملااسماعیل در 1230 هق در عصر سلطنت فتحعلی شاه بر ایران رحلت کرد و در مقبرهای که در جوار مسجد ملااسماعیل قرار داشت، مدفون گردید.
آرامگاه ملااسماعیل دارای سه درب ورودی است، که دو ورودی آن به کوچه و آن دیگری به شبستان مسجد ملااسماعیل راه مییابد. سه صفه داخل بقعه و چند طاقچه را در قسمت فوقانی آن تعبیه کردهاند. پوشش داخلی آن را با گچ اندود کرده و کف آن را با موزاییک پوشانیدهاند. سه درب فلزی موجود در بقعه، الحاقات آن را تشکیل میدهد. ساختمان بقعه مسقف به تاق و تویزه با قد پای کوتاه میباشد.
آثار موجود در این آرامگاه، عبارت است از:
١- در سه سمت صفه جنوبی داخل بقعه، کتیبهای با خط زیبای نسخ که در آن سوره جمعه کتابت شده است.
٢- سنگ قبر ملااسماعیل که به خط نستعلیق است و اشعاری بر روی آن منقور شده است.
٣- سنگ قبر آقاعلی متوفی در 1276 (از علما و فقهای یزد در سده سیزدهم هجری قمری بوده) به خط نسخ با رقم "حرره محمدرضا).
۴- سنگ قبر حاجی ملاعبدالله لاری خلف ملاحاجی محمد (1247).
۵-سنگ قبر میرزا سلیمان حسنی طباطبایی مورخ 1253 و به خط زیبا با رقم "حرره حسین الشرف" میرزا سلیمان بانی بقعه مذکور است.
۶- سنگ قبر حاجی سیداحمد فرزند آقا میرزا صادق متوفی در 1237 که در حیاط بقعه، متصل به کوچه قرار دارد.
(گردشگری مذهبی در یزد: امامزاده ها و بقاع یزد. سید علی اکبر خدایی، سیدمجمد طباطبایی بافقی، فاطمه اسلامی، مژگان ملک زاده بافقی. یزد: ناقوس فرهنگ، ١٣٩٢).
نگارش: مژگان روحانی(کتابدار کتابخانه وزیری یزد).