عنوان اثر: فرمان مظفرالدین شاه قاجار
شماره اموال: ردیف ۱۲
ابعاد: طول: ۳۷/۵ عرض: ۲۵/۵
نوع سند: فرمان
تاریخ سند: ۱۳۱۹ ق
با توجه به اهمیت اسناد, بویژه فرمان ها که امروزه از مهمترین منابع پژوهش می باشند؛ در تحقیقات تاریخی، اسناد و مدارک مکتوب به عنوان منابع دست اول از اعتبار وجایگاه خاصی برخوردارند از جمله این اسناد و مدارک، فرمان های پادشاهان می باشد که در بررسی دقیق تر وقایع سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اهمیت فراوان دارند؛ زیرا حاوی مطالب و نکات بسیاری درباره ی مسائل تاریخی، فرهنگی، هنری، سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی، اجتماعی، قضائی، مالی و نظامی هستند. در نگارش فرمان ها، دیدگاه بالاترین نهاد تصمیم گیری حکومت آمده و مطالب آن تا حد زیادی فاقد حب و بغض است. هر برگی از آنها با زمان و رویدادی مشخص و واقعی بستگی داشته، زوایای تاریکی را که مورخان به علت عدم دسترسی به منابع اصلی فراموش نموده اند را روشن می نمایند از جمله چگونگی و چرایی عزل یا نصب مقامات حساس حکومتی، تصویب یا لغو مقررات کشوری و غیره. فرمان های دوره های قاجار از اجزای گوناگونی چون مطلع، شرح اشتیاق، حسن ختام و اضافات مختلف تشکیل شده اند. پادشاه برای عزل و نصب، دادن مناصب مختلف، اداره امور مملکتی و حکومتی و رسیدگی به آن امور توسط امرا، وزرا و یا حاکمان شهرها و روستاها، دستوراتی صادر می نمود این دستورات توسط منشی دربار نگاشته می شد، پشت فرمان توسط منشی، درباریان و وزرا مربوطه مهر و سپس توسط شخص پادشاه روی فرمان مهر و امضا می گشت. در بعضی موارد فرمان توسط خود پادشاه نوشته ومهر می شد و سرانجام به شخص مربوطه ابلاغ می شد. در بعضی موارد بنا به سلیقه و بودجه فرد فرمان پادشاه تذهیب و تزیین و نگهداری می شد.
اجزا فرمان پادشاه عبارت است از : مهر پادشاه، امضا پادشاه، گاها دستخط پادشاه، متن فرمان، تذهیب و تشعیر، و در وسط کاغذ مهر درباریان، وزرا و منشیان. فرمان ها در واقع همان دستورات و احکام پادشاهان در گذشته می باشند، نمونه ای از این فرمان ها، فرمان مظفرالدین شاه قاجار خطاب به جلال الدوله حکمران منطقه یزد در خصوص معافی مالیات قنوات اشکذر و ده شیخی متعلق به ورثه حاجی حسین یزدی در تاریخ ۱۳۱۹ هجری قمری می باشد این سند با مهر مظفرالدین شاه قاجاردر مرکز شمسه آغاز می شود و دارای تزئینات هنری شمسه در بالا و متن سند می باشد و با خط خوش نسخ و زبان فارسی نوشته شده و تاکید بر انجام و اجرای فرمان همراه با اسامی اشخاص معاف از مالیات می باشد.
مجموعه هایی از اسناد در کنار سایر آثار مکتوب و غیر مکتوب ارزشمند در گنجینه کتابخانه وزیری نگهداری می شود.
نگارش: رباب دشتی (مسئول امور موزه کتابخانه وزیری).
