بندیِ قلعه بیداد (ابن سینا در محبس)/ یوسف زیدان؛ ترجمه سید حمید رضا مهاجرانی. تهران: نیلوفر، 1399.
بسیاری از نویسندگان و مورخان درباره ی زندگی این دانشمند به پژوهش پرداخته اند و نخستین مرتبه نیست که داستان وی از قلم یک نویسنده روایت می شود. با این حال در "بندی قلعه ی بیداد"، نویسنده سعی کرده تا جنبه ی دیگری از زندگی ابوعلی سینا را از پنجره ی ادبیات داستانی ارائه دهد. این کتاب بر اساس نسخه های خطی بازمانده از زندگی نامه ابن سینا که توسط شاگرد وی جوزجانی ثبت شده، به رشته ی تحریر درآمده است و داستان شیخ الرئیس را که در قلعه ای در فردجان (یک منطقه در اراک) زندانی است، روایت می کند. کتاب، هفت بخش دارد و با روزهای آغازین ساکن شدن طبیب در قلعه شروع میشود. سپس شخصیتها و گرهها و سیر و سلوک شیخ را در این محبس با نظری به وضعیت تاریخی و اجتماعی آن دوران شرح میدهد و البته از اضافه کردن عنصر خیال و قصهپردازی نیز غافل نبوده که به جذابیت این اثر اضافه کرده است.
"یوسف زیدان"، نویسنده و محقق مصری است که در کنار داستان نویسی، آثار پژوهشی بسیاری را نیز منتشر نموده است. او بیشترین فعالیت تحقیقاتی خود را به زمینه هایی نظیر مطالعات اسلامی و عربی اختصاص داده است. خوانش اسناد تاریخی و جمع آوری منابع تحقیقاتی، مانند آثاری که مربوط به تاریخ طب عربی، تاریخ تصوف و فلسفه ی اسلامی هستند، برخی از آثار این نویسنده را شامل می شوند.
یوسف زیدان برای خلق این اثر بسیار خواندنی و گرانقدر در سال ۲۰۲۰ در ردیف پنج رمان برتر جهان عرب در عرصه بوکر بینالمللی قرار گرفته است، هرچند زیدان به خاطر کتاب «عزازیل» در سال ۲۰۰۹ نیز برنده جایزه بیناللملی بوکر شده بود.
سیدحمیدرضا مهاجرانی(مترجم) در مورد کتاب می گوید: « از زندگی ابن سینا بسیار شنیدهایم، از شخصیت ادبی، تاریخی و شخصیت فلسفیاش. از ابن سینا در زمینه تاریخ، فلسفه، حکمت، منطق، پزشکی، ریاضیات، نجوم و فلسفه بسیار صحبت شده و کتابهایی که درباره این شخصیت تاثیرگذار و جاودان در اختیار ماست شاید کتابخانه مستقلی را به خودش اختصاص بدهد. رمان فردقان (فردجان) در نوع خودش با زبان بسیار هنرمندانه روایت شده و در قالب رمان میتوان به جرأت سوگند خورد که یکی از زیباترین و شریفترین مخلوقات ادبیات است. این کتاب زوایای تاریکی از زندگی ابن سینا را برای ما روشن کرده که با ترکیبی از حقایق تاریخی از یک سو و استفاده از عنصر خیال از سوی دیگر، آن را به شکل بسیار زیبا و نزدیک به ذهن و سهلالوصولی در اختیار ما قرار داده است.
ابن سینا از زمره افراد و شخصیتهایی است که فراتر از زمان خودش بوده و به خاطر همین فراتر از زمان بودن توسط معاصران خود قابل هضم نبوده است حتی اتهام کفرکیشی هم به این شخصیت عظیم و اندیشه بزرگ و طلایی زدند، آنجا که اعتراف میکند و میفرماید: «کفر چو منی گزاف و آسان نبود / محکمتر از ایمان من ایمان نبود / در دهر چو من یکی و آن هم کافر / پس در همه دهر یک مسلمان نبود».
نگارش: مریم تجملیان (کتابدار کتابخانه وزیری یزد).