حکومت محلی در طول تاریخ پرفراز نشیب سرزمین ایران همواره نقش مهمی داشته اند. این حکومت ها از نظر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و هنری اهمیت فروانی داشته اند . اتابکان یزد از جمله حکومت های محلی هستند که سالیان زیادی به بخش های مرکزی ایران حکومت می کردند. بنیاداولیه اتابکی از حکومت سلجوقیان پیدا شد و به تدریج قوت گرفت. اتابکان یزد به آبادانی و ایجاد ابنیه به خصوص مدارس و احداث قنات و مزارع علاقه داشتند و در زمان آنها پیشرفت قابل توجهی در یزد صورت گرفت.
تقریبا تمام اتابکان به احداث مدارس علمیه، مساجد، محلات روستای، باغ ها ، بازارها، میادین حصار و ابادی در روستاها اقدام کردند به گونه ای که محلات خارج شهر درون حصار آورده شد. محله مالمیر و قلعه کهنه در دوره اتابکان بنا گردید. هنگامی که خواجه نظام الملک طوسی به مقام وزرات سلاجقه رسیده برای اینکه بتواند افکار و عقاید خود در سراسر کشور بسط و گسترش دهند و برای نظام دیوان سالاری سلجوقه افراد زبده ای تربیت کند به تقلید از دولت فاطمیان در مصر به ساختن مدارس اقدام کرد.
حرکت مدرسه سازی از طرف خواجه نظام الملک امرا و ورزا و افراد خیر به ساختن مدرسه اقدام نمودند. این مورد اتابکان یزد مقام ویژه ای داشتند به طوری که کمتر اتابکی را سراغ داریم که حداقل یک یا چند مدرسه نساخته باشد از آن گذشته بسیار از اتابکان وصیت می کردند پس از مرگ در مدارس که خودساخته اند دفن شوند.
علاء الدوله عطا خان، از خود مدرسه ای به جا گذاشت که به نام مدرسه اقا خان معروف شد.
ورد انروز فرزند عزالدین لنگر مدرسه ای در میان شهر و کنار بازار ساخت. تاریخ یزد 40 مدرسه عبدالقادریه نیز توسط خواجه عبدالقادر بن محمد سید ساخته شد ذکر برخی از مدارس بنیان گزار آنها مدرسه دو مناره که بانی آن ابو جعفر علاء الدوله بوده است مدرسه کیانرسو توسط یکی از فرماندهان علاءالدوله ساخته شد.

(گذری بر فرهنگ، هنر و معماری یزد/ فرشته دهقان پور. یزد: سیدعلی زاده، 1400. صص156-157).
نگارش: مژگان شکرریز یزدی (کتابدارکتابخانه وزیری یزد).