در بزرگداشت هفته کتاب کارگاه آموزشی "کتابخانه، موزه، آرشیو؛ وجوه اشتراک و افتراق"توسط سازمان اسناد ملی استان و با همکاری کتابخانه وزیری یزد برگزار شد .
به گزارش روابط عمومی کتابخانه وزیری یزد، مدرس این دوره دکتر سعید رضایی شریف آباد رئیس انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی ایران بود که با حضور اساتید و دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی، کتابداران و سایر علاقمندان به مقایسه این سه حوزه پرداختند.

رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران گفتند:

کار موزه دار و کتابدار تفاوت زیادی دارد.در سال 1931شورایی تحت عنوان"کتابخانه ها، موزه ها و آرشیو ها" تشکیل شد که مقرر شد سه حوزه کتابخانه، موزه و آرشیو به هم نزدیک شود.
ایشان در ادامه بیان داشتند:
اطلاعات می تواند در شکل های مختلفی مانند کتاب، سند تاریخی و یا شیئ موزه ای بنشیند.
نظام های اطلاع رسانی و اطلاعاتی ما باید به گونه ای طراحی شوند که هر نوع اطلاعاتی را که دسترس پذیر شد را داشته باشند و این اطلاعات هم جامع باشد.
یک ماده اطلاعاتی عبارتست از هر چیزی که ما را مطلع کند، مثلا یک فرمان تاریخی مانند فرمان

ناصر الدین شاه و یا اسناد دیگر ما را از محتوای آن سند و اتفاق مطلع می سازد.


این استاد دانشگاه الزهراء افزودند:
در سال 1381دو سازمان کتابخانه ملی و آرشیو ملی در هم ادغام شدند و همزمان با ما در کانادا هم این دو سازمان با هم ادغام شدند.
حدود 6سال پیش که به عنوان نماینده ایران در شورای جهانی آرشیو در کانادا حضور داشتم از رئیس کتابخانه ملی و آرشیو آن شهر سوال کردم که چرا این ادغام را انجام دادید و علت چیست؟به ایشان گفتم در داخل کشور ایران موافق و مخالف این موضوع را داشتیم.پاسخی که ایشان دادند این بود که هر دوی این نهادها، نهادهای دانش محور هستند و هر دو نهاد میتوانند با هم ادغام شوند.
دکتر رضایی در ادامه به موضوع بررسی مهمترین تفاوت های کتابخانه، موزه و آرشیو پرداختند.
ماده اصلی کتابخانه، کتاب است و ماده اصلی آرشیو سند و ماده اصلی موزه شیئ است، اما ممکن است در کتابخانه هم سند پیدا کنیم، پس تفاوت آنها در شیئ اصلی است.در همان آرشیو ملی، کتاب و شیئ موزه ای هم هست.کتابخانه، آرشیو و موزه نهادهایی هستند که حافظه تاریخی ما را حفظ کرده اند.
یکی از شعارهای ما در سازمان اسناد و کتابخانه ملی(اسناد ملی، حافظه ملی)است، اما فقط اسناد نیست که حافظه ماست.کتابها و اشیاء هم بخشی از حافظه ماست.
وی در ادامه افزود:
در سال 2012 اتفاقی که افتاد باعث شد که دوستان کتابدار حساس شوند.در کمیته برنامه ریزی وزارت علوم اولین دوره کارشناسی ارشد مطالعات آرشیوی تصویب شد.تا قبل از آن دوره دانشگاهی برای این موضوع نداشتیم و بیشتر به صورت کارآموزی بود.
اولین گروه این دانشجویان در مهرماه سال گذشته وارد دانشگاه شدند که این کار تنوع بسیار زیادی هم داشت و همین موضوع باعث شد تا در رشته آرشیو از رشته های مختلف ادبیات ، زبان و ...وارد شوند.
آرشیویست ها می گویند هدف ما از نگهداری این اسناد تاریخی نگهداری آن هاست که بعداً استفاده کنیم.


همچنین آرشیویست ها از کتابداران حساسیت بیشتری برای نگهداری اسنادشان دارند.
در واقع موضوع اصلی آرشیو سند است و یکی از خصوصیات شیئ آرشیوی آن است که بیش از 95درصد آن چیز اگر از بین برود دیگر وجود ندارد، اما در کتابخانه ممکن است نسخه دیگری هم باشد که این ماهیت منابع کتابخانه ای است.
آرشیویست تاکید بر حفظ منابع دارد، پس هیچ آرشیوی قفسه باز ندارد اما کتابخانه ها قفسه باز دارند.به همین دلیل باید به آرشیویست حق بدهیم که حساس باشد.
ایشان در ادامه تفاوت ها و تشابهات کتابخانه و آرشیو اضافه کردند:
بیش از 90 درصد افرادی که به عنوان اطلاعات سراغ منابع آرشیوی موزه ای می روند دنبال اصل آن منابع نیستند.
تکنولوژی باعث شده است بسیاری از اطلاعات آرشیو را در اختیار دیگران بگذارند بدون ان که از بین برود. به همین دلیل آن را اسکن و در اختیار پژوهشگر قرار می دهیم.
ایشان در ادامه افزودند:آرشیو انگلستان هر 30سال یکبار منابع خود را آزاد سازی می کند و امروز در کشور ما اسناد مربوط به انقلاب اسلامی آزاد سازی شده است.
در دوران قبل از فعالیت رقمی سازی اسناد حساسیت بیشتری روی این اسناد بود، اما امروز به کمک فناوری این اسناد به راحتی در اختیار دیگران قرار می گیرد.
پس زمینه های فناورانه و یا زمینه های شبکه ای شدن منابع باعث شده است تا این حوزه ها به فکر همگرایی و همکاری بیافتند.
امروز ما در کتابخانه، موزه و آرشیو باید به فکر همکاری باشیم.
رضایی در ادامه افزود:
علت انتخاب این موضوع برای این کارگاه این بود که یزد یک قطب فرهنگی کشور است که اگر دو یا سه شهر را در کشور به لحاظ قطب فرهنگی نامگذاری کنیم یکی از آنها و اصلی ترین آن یزد است، پس همه مسئولین باید به فکر این حوزه ها باشند.
از دیگر تفاوتهای این سه حوزه آن است که کاربران کتابخانه یا برای آموزش و پژوهش و یا برای سرگرمی به کتابخانه مراجعه میکنند، اما در آرشیو کسی را پیدا نمی کنید که به دنبال سرگرمی باشد و شخص مراجعه کننده به آرشیو پژوهشگر و جستجو گر است.
اما نباید این نکته فراموش شود که در آرشیو هم باید فضای سرگرمی ایجاد کنیم، مانند برگزاری نمایشگاه های موضوعی اسناد و ....و یا آرشیو های محلی که برای مردم بسیار سرگرم کننده بود.موزه هم مانند کتابخانه است و برای سرگرمی افراد به آن مراجعه میکنند.
یک نمونه از موزه های جنگ که بسیار جالب بود موزه جنگ استرالیا بود و در آن چیزی که برای من به عنوان کتابدار جالب بود آن بود، مستند سازی، بانک های اطلاعاتی و اسنادی بود که با شئی موزه ای ارتباط برقرار می کرد که نمونه آن در کشور ما موزه دفاع مقدس است که تخصصی این کار را انجام داد ه است.
در ادامه این کارگاه سوالی مطرح و به بحث و نظر گذاشته شد:
اگر ما عکسی داشته باشیم که منحصر به فرد باشد آن را باید در کدام یک از این سه حوزه قرار دهیم؟
در کتابخانه ما بخش منابع غیر کتابی داریم که همه چیز را میتواند در خود جای دهد از جمله عکس، فیلم و ....
از نظر آرشیویست ها سند آن چیزی است که نشانگر یک فعالیت باشد مثلا یک حکم کارگزینی یا برگه ماموریت.
دو اصل مهم موجود در آرشیو که برای آرشیویست ها اهمیت بالایی دارد1.حفظ نظم اولیه اسناد آرشیوی2.احترام به منشاء .
منشاء یعنی آن چیزی که جزئی و ضمیمه ای از یک پرونده است مانند کپی شناسنامه شخص.
پس عکس منحصر به فردی که در سوال مطرح کردیم میتواند هم در موزه و هم کتابخانه و هم آرشیو باشد.اما این عکس نمیتواند از آرشیو به کتابخانه منتقل شود ولو اینکه هر ادغامی در این سه نهاد صورت گرفته باشد.آرشیویست ها همیشه نگران ان هستند که این منشاء از بین نرود.کتابدار موزه دار و آرشیو دار هر سه باید دانش کافی در حوزه خود را داشته باشند.
رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی کشور در پایان اظهار امیدواری کرد بتوانیم روزی شاهد ارتباط تنگاتنگ این سه حوزه باشیم.