هزاردستان چاپ 1318ق
دهقان سامانی، ابوالفتح، ۱۲۴۰ - ۱۳۲۶ق
هزاردستان/ابوالفتح خان متخلص به دهقان سامانی اصفهانی؛ کاتب محمد باقر بن محمد حسن الاروجنی الاصفهانی؛ تصویرگر علی خان، جواد؛ مترجم عبداللطیف الطسوجی
طهران: کارخانه آقا سید مرتضی، ۱۳۱۸ ق
۶۴۵ ص .: مصور.؛ 34 × 21س‌م، رحلی
فارسی
آغاز: بسمله. اول از کردکار جویم راز نامه بر نام او کنم آغاز...
انجام:...... شد چو بر عمل ختم فرجامش ختم کردم کتاب بر نامش.
خط نستعلیق؛ جلد مقوایی با روکش تیماج؛ اوراق مجدول ، صفحه عنوان مجدول و دارای ترنج و سرترنج و گوشه با نقش گل و بوته . صفحه آغاز دارای سرلوح و ترنج و کتیبه با نقش گل و بوته ؛ تصاویر مجالس؛ مهمور به مهر چهارگوش با نقش شیر و خورشید و نشان ملاحظه شد و مهر بیضی با سجع عن حسین ابن محمد؛ به دستیاری آقا محمد اسماعیل و آقا محمد ابراهیم و مساعدت شیخ محمد حسین تاجر خوانساری به طبع رسیده است.
میرزا ابوالفتح خان سامانی، ملقب به سیف الشعراء و متخلص به دهقان ، در شهر سامان از توابع شهرکرد استان چهارمحال و بختیاری به دنیا آمد. پدر او ، باباخان، نام داشت. میرزا ابوالفتح خان سامانی، تحصیلات مقدماتی را در مکتب خانه ای در سامان گذراند و سپس به اصفهان عزیمت و در مدرسه جده اصفهان مشغول فراگیری علوم زمان خویش شد. یکی از مفاخر و چهره های بزرگ ادبی دوران قاجاریه است که همزمان با چهره بزرگ شعر و ادب « عمان سامانی » می زیسته و بیشتر اشعار وی هم به سبک خراسانی سروده شده است.مهمترین آثار دهقان سامانی عبارتند از؛ هزاردستان، شکرستان، داودنامه، قطعات و رباعیات است.دهقان سامانی در سال 1326 ه.ق از دنیا رفت و در محلی که اشعار خود را می سرود و به ایوان کیف در بند معروف است، در شهر سامان به خاک سپرده شد. مقبره این عارف که از لحاظ شیوه ساخت و نوع معماری بسیار در خور توجه ( به شکل عجیب و پر رمز و رازی ) می باشد، در نزدیکی پل زمان خان ( رودخانه زاینده رد ) ایجاد شده است.
سراینده این اثر را به نام میرزا سلیمان خان شیرازی ملقب به رکن‌الملک به نظم درآورده است. این دیوان حاوی پنجاه هزار بیت است . نویسنده این اثر حاوی داستانهایی است که در هزار شب گفته می‌شود ، حکایات حاوی مطالب اخلاقی، طنز، تعالیم اخلاقی،آداب و سنن ملل مختلف، مشکلات اجتماعی، مسافرت، سیاحت و... است . تصاویر کتاب ساده و حاوی جزئیات حکایات است . در حقیقت این اثر ترجمه‌ی « الف لیله و لیله » عربی است که مترجم منثور آن به فارسی عبداللطیف طسوجی است. هزاردستان یکی از معروف ترین آثار مؤلف است و نظم افسانه‌های هزار و یک شب به نظم فارسی است. او با سرایش این منظومه که عنوان آن تئاتر از نام کهن و ایرانی این کتاب یعنی هزار افسان یا هزار دستان است و در واقع نام خویش را برای همیشه در اوراق روزگار جاودانه می سازد. از خصایص ظاهری اثر این است که دهقان داستان را بر خلاف نثر هزار و یک شب که حاوی ۹۲۲ شب است دقیقا در ۱۰۰۰ شب روایت می کند و دیگر این که در نامگذاری شب های روایت خویش به پیروی از روزهای فرس قدیم نام روزهای هر ماه را بر می گزیند و ابتدای داستان را از اول نوروز آغاز می‌کند. شاعر در این منظومه از ترجمۀ فارسی کتاب هزار و یکشب استفاده کرده و در سراسر داستانها، روزها و ماهها را به فارسی نام برده و این منظومه را به نام هزار دستان نامیده است.
الف لیله لیله مجموعه ای از داستانهای افسانه ای قدیمی هندی، ایرانی، و عربی است که به زبانهای متعددی منتشر شده است، شروع داستان از پادشاهی است ساسانی با عنوان شهریار و روایتگر آن شهرزاد است، اکثر ماجراهای آن در بغداد و ایران می گذرد و داستانهای آن از ریشه ایرانی دانسته اند که تحت تاثیر آثار هندی و عربی بوده است. این کتاب پیش از دوره هخامنشی در هند به وجود آمده و قبل از حمله اسکندر به (پهلوی) ترجمه شده و در قرن سوم هجری زمانی که بغداد مرکز علم و ادب بود از پهلوی به زبان عربی برگردانده شده است .اصل پهلوی کتاب ظاهرا زمانی که به عربی ترجمه شده از میان رفته است ، نام ایرانی آن هزار افسان است، در سال ۱۲۵۹هجری قمری در زمان محمدشاه به دست عبداللطیف طسوجی تبریزی به فارسی ترجمه شده است .این کتاب دارای ارزش تاریخی است و داستانهای این کتاب دارای محتوای بسیار بوده است.
نسخه هزار دستان دارای 59 تصویر از علی خان و جواد است.آنچه باعث ارزشمندی این نسخه گردیده تصاویر مجلس زیاد از نقاشان مشهور دوره قاجاری است.