کتب چاپ سنگی طب سنتی و پزشکی در کتابخانه وزیری یزد
طب سنتی مجموعه‌ای است از دانسته‌ها، مهارت‌ها و اعمال که بر پایه نظریه‌ها، باورها و تجربه‌های بومی فرهنگ‌های مختلف است، خواه که قابل شرح باشد یا نباشد، که در بهداشت و نیز پیشگیری، تشخیص، بهبود و مداوای بیماریهای جسمی و ذهنی مورد استفاده قرار می‌گیرند(سازمان بهداشت جهانی). اکنون جامعه پزشکی جهان به اهمیت روش های درمان طبیعی و مکاتب طب سنتی و مکمل پی برده است، و دانشکده ها و مراکز تحقیقاتی بسیاری به پژوهش برای به کارگیری روش های مختلف طبّی که سابقه علمی و تاریخی دارند مشغول می باشند. گسترش فوق العاده طب سنتی روش گوناگون، نشان دهنده این حرکت عظیم جهانی است. این حرکت، همچنین موجب شده است که پزشکان و محققان در ایران و دیگر کشورهای جهان به شناخت مبانی طب سنتی ایران گرایش یابند. ستارگان طب سنتی ایران مانند ابن سینا، رازی، علی بن عباس اهوازی، ابن ابی الصادق نیشابوری، سید اسماعیل جرجانی و عمادالدین محمود شیرازی حدود هشت قرن هدایت دانشگاه های طب در غرب و شرق را بر عهده داشتند.
از آنجایی که کتب چاپ سنگی طب سنتی و پزشکی دارای ارزش علمی، تاریخی و ... می باشد، ارزشمند هستند. کتابخانه وزیری یزد به عنوان یکی از بزرگ ترین کتابخانه های ایران دارای مجموعه ارزشمندی از کتب طب سنتی و پزشکی می باشد که در طول سالیان گذشته توسط افراد خیر و واقفان اهدا گردیده است. شناسایی مجموعه کتب طب سنتی و پزشکی سنگی که دارای مجموعه نفیس و بعضاً منحصر به فرد از کتب طب سنتی چاپ شده در ایران و خارج از ایران می باشد، می تواند گوشه ای از تاریخ چاپ و نشر کتب طب سنتی در ایران و خارج را نمایان و ویژگیهای این منابع را مورد بررسی و در اختیار محققان، اندیشمندان و دوست داران طب سنتی قرار دهد.
اکسیر اعظم(فارسی) از حکیم محمداعظم‌خان ناظم جهان
کتاب مشتمل بر چهار جلد. جلد اول مقدمه متضمن اجناس جمیع امراض وتشخیص اقسام سوء مزاجات و قواعد علاج آنها بطریق کلی و سپس امراض هر عضو شروع می‌گردد، اول اسباب کلید امراض آن و تشخیص آن و علاج کلی و اقسام آن، بعد از ان هر مرض آن عضو بالاستیفا و اسباب آن بالاستقصا و عوض علامات آنها طریق تشخیص در اکثر امراض که معالج را در استخراج هر سبب آن مرض سهولت حاصل شود. در ادامه امراض سر، دماغ، چشم، اذن، الف و علاج آنها . جلد دوم در بیان امراض شفت، وجه(چهره)، اعضای حلق، ریه، قلب، معده و علاج آنها می باشد. جلد سوم در بیان امراض کبد، امراض مراره و طحال، امراض امعا، امراض مقعد، امراض مثانه، امراض اعضای تناسل مردان، امراض صفاق و سره، امراض رحم و علاج آنها می باشد.جلد چهارم در بیان امراض ظهر و اطراف ظهر، حمیات، اعراض تابع حمیات، اورام و ثبور ظاهر بدن، امراض شعر، امراض طفر، امراض متفرقه و علاج آنها، سموم، معالجات سموم معدنیه، معالجات سموم نباتیه، معالجات سموم مشروبه حیوانیه و غیره، علاج کلی سموم ملدوغه، طرد هوام و قتل آنها است.
امراض اطفال(فارسی) از محمد کرمانشاهانی
کتاب در شناخت و درمان امراض اطفال می باشد .مشتمل بر دو مقاله است . مقاله اول مشتمل بر دو فصل ملاحظات عمومیه در باب معالجه و غذا و پرهیز . کتاب در ده مقاله و موضوعات امراض امراض اطفال ، حفظ صحت ، اطفال ، امراض مزاجی ، امراض حمیات ، امراض دماغو اعصاب ، امراض مجاری تنفسی ، امراض صدر ، در بیان قرابادین عمومی و اسلوب و تربیت ادویه و نسخه جات و مقاله دهم در اغذیه و پرهیز است .
امراض عصبانی(فارسی) از کریزل؛ مترجم علی بن زین العابدین الهمدانی
کتاب شامل یک مقدمه و ۵ مقاله به شرح ذیل می باشد: مقاله اول در امراض عصبانیه که شناخته می شود به اختلاط عقل ، مقاله دویم از امراض عصبانی در امراضی است که مخصوصا متصنف میشود وجع شدید، مقاله سیم از امراض عصبانی در کنوولسیون، مقاله چهارم از اقسام نورن در امراض عصبانی مختلطه مرکبه در دوار عصبانی ، مقاله پنجم از نورن در امراض مخصوص به بعض اعضاء است ودر پایان خاتمه آورده شده است.
امراض مقاربتی(فارسی) از محمد کرمانشهانی
کتاب حاضر مشتمل بر سه سخن میباشد سخن اول: در باب نوع واحد وبا و انواع متعدد بودن کوفت و امراض مقاربتی، سخن دوم: در بیان کوفت بطور عموم، سخن سوم: شامل سه گفتار و یک خاتمه می باشد. گفتار اول: مشتمل بر ۱۵ فصل، گفتار دوم: مشتمل بر ۲ فصل،گفتار سوم: ۳فصل تشکیل شده است. خاتمه از دو باب؛که باب اول: ۲ سخن: باب دوم: از دو جزء تشکیل شده است. گفتار اول: اقسام بروز کوفت؛ گفتار دوم: در شانکر نرم و ساده و ملحقات آن؛ گفتار سوم: در سوزنک مردان و زنان و امراض که بان ترکیب شوند. خاتمه: در نسخه جات متعلقه بامراض مذکوره. گفتار اول: در کوفت مشتمل بر پانزده فصل. گفتاردوم: امراض مقاربتی ؛ گفتار سوم: از امراض مقاربتی در سوزنک؛ خاتمه: در ذکر نسخ متعلقه بامراض کوفتی و مقاربتی: باب اول: در ادویه مختصر بمرض کوفت؛ سخن اول: در ادویه داخلی،جیوه، املاح زیبقی، ادویه بدل زیبق؛ سخن دوم: در استعمال ادویه از خارج؛ باب دوم: د ر نسخجات متعلقه بامراض مقاربتی: جزء اول: در نسخ متعلقه باتشک؛ جزء دوم: در سوزنک در مردان میباشد.
بحرالجواهر(عربی- فارسی) از محمد بن یوسف طبیب هروی
کتاب در موضوع ادویه مفرده و مرکبه و بیان مزاج و درجه فوائد آ نها. نویسنده این کتاب را به صورت دایرةالمعارفی در مورد آنچه به علم طب مربوط است از اسامی امراض، گیاهان، نام و تذکره اطباء معروف و اقوال آنها ادویه، اغذیه و فوائد طبی مختلف را از کتب معتبر مانند قانون و شروح آن، شفاء، نزهة‌الأرواح، قاموس، حاوی، دستور موجز و شروح آن، منهاج، جامع تقویم، صحاح، مجموع‌اللغة، ینابع، مهذّب، مغرب، تاج، دیوان، صرّاح و نیز آنچه که بطور سماعی از اطباء و علماء فرا گرفته است، به زبان عربی و گاه به فارسی آورده است. آنرا به ترتیب حروف الفبا ساخته ومفردات طبی را به ترتیب حروف آغاز با خواص بعضی داروها و غذاها است.
بدایع الحکمه ناصری(فارسی) از طولوزان ؛ مترجم مصطفی ابن عقیل علوی اصفهانی
این رساله در مورد علائم و اصوات بیماریهای قلب و ریه است و شامل مقدمه، تشریح صدر، تشریح بطن، جزء اول در گوش کردن، گفتار اول در اصوات آلات تنفس، مبحث اول در اصوات زمان صحت، فصل اول در اصوات زمان تنفس، فصل دوم در صوت هنگام تکلم، مبحث دوم در اصوات امراض صدر، فصل اول در اصوات مرضی صدر بطریق کلی، فصل دوم در اصوات نزله، فصل سیم در اصوات ذات الریه ، و.... فصل دهم در اصوات غانقرایای ریه، خاتمه در اصوات حلقوم .
پزشکی نامه در علم تراپوتیک ماتیرمدیکال(فارسی) از علی اکبرخان حکیم باشی ناظم الاطباء
در این کتاب همه داروهای مورد استفاده در طب قدیم و جدید و ماهیت و خواص ترکیبات و طریقه ساختن آنها و مقادیر شربت و مضرات و منافع و طریقه به کارگیری آنها در بیماریها و غیره ذکر شده است .در ابتدای کتاب داری تقریض به قلم میراز محمد حسینخان اصفهانی ملقب به ذکاء الملک متخلص بفروغی بعد از آن فهرست الفبایی اسامی تمام داروهای فارسی ، عربی ، فرانسه ، لاتین و یونانی به ترتیب حروف آورده شده است و سپس دیباچه ای در ستایش پرودگار و بعد از مقدمه ای در هشت گفتار بیان شده است . در ادامه به ذکر داروها ،خواص و طریقه ساخت آنها پرداخته شده و کل کتاب در یکصد و ده قسمت تنظیم گردیده است .
تحفـه المومنین(فارسی) از میر محمد زمان تنکابنی دیلمی
رساله ای‌است در قواعد طبی و داروسازی در پنج تشخیص: تشخیص اول در بیان سبب اختلاف اقوال اطبا. تشخیص دوم در ذکر صفات و افعال ادویه و بیان افعال کلیه و مشابه آن. تشخیص سوم در بیان خواص و کیفیت ادویه مفرده و اغذیه مفرده و مرکبه. تشخیص چهارم در مداوای سموم. تشخیص پنجم در بیان اوزان و آنچه به آن متعلق است منقسم به سه قسم است.
تحفه الصالحین(قرابادین صالحی) (فارسی) از محمد صالح هروی
این کتاب در موضوع طب در ۲۸ باب و هر باب در فصول متعدد به ترتیب حروف پرداخته شده است.
تراپوتیک و دواسازی طبی(فارسی) از میرزا ابوالحسن ابن عبدالوهاب تفرشی
تراپوتیک در لغت به معنی سرپرستی و مداومت مریض و در اصطلاح طب علم به اثر ادویه و استعمال به موقع آنها است.
تشریح بدن الانسان (فارسی) از پولاک
حاوی یک مقدمه و پنج مقاله در تشریح اعضای بدن انسان و ض‍م‍ن‍ا تاریخ م‍خ‍ت‍ص‍ری نیز از تشریح را حاوی است . مقدمه در تاریخ علم تشریح، مقاله اول در تشریح ع‍ظام و غ‍ظاری‍ف و م‍ف‍اص‍ل وارب‍طه، مقاله دوم در ع‍ض‍لات و ف‍وای‍د آن. مقاله سوم در ع‍روق ض‍وارب و غیر ض‍وارب، مقاله چهارم در تشریح دماغ و ن‍خ‍اع و اعصاب، مقاله پنجم در تشریح اح‍ش‍اء و اغ‍ش‍ی‍ه آنها، خاتمه در اش‍ک‍ال آلات بدن میباشد
تقویم الابدان فی علم الطب(فارسی) از ی‍ح‍ی‍ی‌ب‍ن ع‍ی‍س‍ی بن ع‍ل‍ی‌ب‍ن ج‍زل‍ه؛ ترجمه م‍ح‍م‍داش‍رف بن ش‍م‍س‌ال‍دی‍ن
این کتاب در باب پزشکی است و به بیان انواع امراض و راه درمان آنها اختصاص دارد. وض‍ع کتاب بر ن‍س‍ق تقویم است از این ج‍ه‍ت م‍طب‍وع اف‍ت‍اده و ه‍رک‍س به م‍طال‍ع‍ه آن رغ‍ب‍ت ک‍ن‍ن‍د و م‍صن‍ف این کتاب هر ص‍ف‍ح‍ه را به چهار جدول قسمت کرده و به ن‍ه خ‍ان‍ه م‍ن‍ش‍ع‍ب است در خ‍ان‍ه اول نام مرض؛ در دوم مزاج؛ در خ‍ان‍ه سیم خ‍وف س‍لام‍ت؛ در خ‍ان‍ه چهارم سبب ن‍اخ‍وش‍ی؛ در پنجم ع‍لام‍ت؛ در ش‍ش‍م اس‍ت‍ف‍راغ؛ در ه‍ف‍ت‍م علاج م‍ل‍وک و س‍لاطی‍ن؛ در ه‍ش‍ت‍م علاج ف‍ق‍را و م‍س‍اک‍ی‍ن...؛ در خ‍ان‍ه ن‍ه‍م م‍داوات‍ی که ع‍ام ب‍ود.
ج‍ن‍گ الادویه(فارسی) از ن‍ص‍ی‍رب‍ن اح‍م‍د م‍حلات‍ی ملقب به ن‍ص‍ی‍ر الاطباء
رساله م‍خ‍ت‍ص‍ری است در بیان ن‍س‍خ‍ه‌ه‍ای مختلف داروئ‍ی. در ۱۶ ص‍ف‍ح‍ه آغاز نسخه فهرست الفبایی داروها و درس‍ه ص‍ف‍ح‍ه آخ‍ر آن چگونگی ت‍ع‍ی‍ی‍ن اوزان و م‍ق‍دار ت‍ج‍وی‍ز دارو ب‍رح‍س‍ب س‍ن افراد ن‍وش‍ت‍ه شده است.
جواهرالتشریح(فارسی) از علی بن زین العابدین بن الهمدانی
درباره علم تشریح وکالبد شکافی که توسط دکتر علیخان همدانی فرزند زین العابدین همدانی از پزشکان دوره ناصرالدین شاه قاجار تالیف و ترجمه شده است.
جواهر الحکمه ناصری(فارسی) از علی بن زین العابدین الهمدانی
وی کتاب را به جواهر الحکمه ناصری مسمی نموده و مولف آنرا به مقدمه و پنج مقاله و خاتمه تنظیم نموده است.
حفظ الصحه ناصری (فارسی) از میرزا محمد‌کاظم گیلانی ملک‌الاطباء
کتاب در یک مقدمه با سه فصل و ۴ مقاله هر یک در چند باب و هر باب در چند فصل مقدمه مشتمل بر سه فصل؛ مقاله اول: در تدبیر ستّه ضروریه و مباشرت نسوان و حمام مشتمل بر هشت فصل است، مقاله دوم: در تدبیر ابدان بمقتضای هرسن مشتمل بر سه باب، مقاله سوم: در تبدیل ابدان خارجه از اعتدال مشتمل بر شش باب؛ مقاله چهارم در تدبیر مسافر و حفظ صحت هر عضوی از اعضاء مشتمل بر دو باب. خاتمه در بیان انواع غذاها از حبوب و گوشتها و میوه‌ها و غیرها باذکر مجملی از منافع و مضّار آنها مشتمل ده فایده است.
خلاصة التجارب(فارسی) از شاه بهاءالدوله ترشتی رازی
کتاب در بیست و هشت باب: باب اول: در بیان آنچه دان‍س‍ت‍ن او م‍وق‍وف ع‍ل‍ی‍ه حفظ صحت و رف‍ع مرض است ؛ باب دوم: در بیان حفظ صحت که اعظم م‍ق‍اص‍د طبی است ؛ باب سوم:در بیان تدبیر اطفال و پ‍ی‍رام‍ون و... باب بیست و ه‍ش‍ت‍م: در بیان بعضی از ال‍ف‍اظ غ‍ری‍ب‍ه است.
خلاصة الحکمة (فارسی) از محمد حسین بن محمد هادی عقیلی علوی شیرازی
شامل مقدمه ای در کلیات و دو مقاله و خاتمه و هریک در چند فصل . مقدمه در بیان تعریف علم طب و...در چهار فصل. مقاله اول در بیان جزء نظری مشتمل بر 4 رکن، مقاله دوم در بیان جزء عملی مشتمل بر دو فن. این کتاب ازس‍ی‍د ن‍واب نویسنده کتاب مخزن الادویه و مجمع الجوامع و ذخائر التراکیب را به دستور اس‍ت‍اد خود میر م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی ال‍ح‍س‍ی‍ن‍ی تالیف نمود و سپس در س‍ال ۱۱۹۵ اس‍ت‍اد ام‍ر به ج‍م‍ع و کلیات آن ف‍رم‍وده که حاصل کتاب خلاصه الحکمه می باشد.
خلاصة الحکمه (فارسی) از زین العابدین قاجار قوانلو ؛ مترجم میرزا محمد درجزینی
کتاب ترجمه از متون پزشکی فرانسوی در معالجه امراض که که ابتدا فهرست کتاب براساس حروف الفبا آمده است.
رکن اعظم(فارسی) از محمد اعظم خان المخاطب به ناظم جهان
کتاب در بعض مسائل بحران، با سرعنوان های: اسباب حرکت بحران قبل از وقت او. تعریف بحران به قول جالینوس، تقسیم ایام مرض، معرفت ایام مسهل، آغاز حساب بحران و ادوار آن ... علامات وقوع لرزه، علامات دال بر بحران جید، اصناف موت که در اوقات حمیات عارض شود و علامات کیفیت موت مریض، دلایل موت به غیر بحران.
زادالمسافرین(فارسی) از ملا محمد مهدی بن علی نقی الشریف‌الطبیب
این کتاب شامل دستور‌العملهای بهداشتی است که مسافر در سفر باید رعایت کند تا سلامتش حفظ شود. مبنای کتاب بر دو مطلب میباشد: مطلب اول: در تدبیر مسافرین و قوانین حفظ صحت ایشان و تدابیر امور که مسافر را غالبا اتفاق می‌افتد. مطلب دوم: در معالجه صنفی چند از بعضی امراض که بدون مراجعت به طبیب می‌توان معالجه نمود. در این دو مطلب نویسنده دستور‌العملهای زیاد می‌دهد و اساس دستورهای او بر تجربیات پزشکی قدیم است.
زینة الابدان(فارسی) از شلمبر فلمنکی
رساله‌ایست مشتمل بر انواع امراض و علامات و تشخیصات و معالجات امراض جلدیه (پوستی) شامل مقدمه و دو مقاله که توسط شلمیر فلمنکی و به دستیاری و اهتمام محمد تقی بن محمد هاشم انصاری تصحیح لغات و تطابق اصطلاحات او را با اصطلاحات اطبای ایرانی انجام داده تالیف شده است. عناوین مقالات بدین تفصیل میباشد: مقدمه در بیان تعریف عمومی و اقسام امراض جلدیه- مقاله اول در بیان امراض جلدیه طبیه شامل ده جمله- مقاله دوم در بیان امراض جلدیه جراحیه شامل هفت فقره.
شرح الاس‍ب‍اب(عربی) از ن‍ف‍ی‍س‌اب‍ن ع‍وض‌اب‍ن ال‍ح‍ک‍ی‍م الطبیب
شرح مهمی بر کتاب الاس‍ب‍اب و ال‍ع‍لام‍ات ن‍ج‍ی‍ب‌ال‍دی‍ن محمد سمرقندی است. مولف آن در ص‍ف‍ر ۸۲۷ ق به انجام رس‍ان‍ده است.
شرح فصول بقراط (عربی) از علاءالدین بن‌ابی‌الحزم القرشی
شفاء الابدان(فارسی) از واجد علی خان
کتاب مشتمل بر پنج مقاله و فایده و بیست باب و هر باب مشتمل بر چند فصل است.
ش‍ف‍ائ‍ی‍ه(فارسی) از شلیمر فلمنکی؛ ترجمه میرزا ع‍ب‍دال‍ک‍ریم بن محمد اس‍م‍عی‍ل
کتابی است در طب در شناخت پ‍ات‍ول‍وژی ی‍ع‍ن‍ی علم شناخت مرض در دو مقاله که توسط دکتر شلیمر ف‍ل‍من‍گ‍ی م‍ع‍ل‍م م‍درس‍ه دارال‍ف‍ن‍ون در س‍ال ۱۲۷۴ق ن‍گ‍اش‍ت‍ه شده است. و در آن امراض را معرفی کرده و راه علاج هر ک‍دام راب‍ی‍ان می کند.
ضیاء العیون (فارسی) از علی‌بن‌زین العابدین الهمدانی
کتاب حاضر ترجمه از فرانسه به فارسی می باشد از یک مقدمه و ۱۸ باب و هر باب به چندین فصل تقسیم می شود . مقدمه : در حالت چشم ، باب اول : امراض ملتحمه ، باب دوم : امراض قرنیه ، باب سوم : امراض صلبیه ... باب هجدهم : در امراض مدار می باشد .
ضیاء ال‍ن‍اظری‍ن(فارسی) از ک‍ال‍زوس‍ک‍ی؛ ترجمه و تالیف م‍ح‍م‍دخ‍ان سرتیپ
کتاب فوق رساله م‍خ‍ت‍ص‍ری در امراض ظاهری چشم و تشریح آن است که مولف ض‍م‍ن ترجمه کتاب دکتر ک‍ال‍زوس‍ک‍ی که م‍ع‍ل‍م او در پ‍اری‍س ب‍وده مطالبی را ه‍م که خود ت‍ج‍رب‍ه کرده آورده است.
طب اکبری(فارسی) از محمد اکبر بن میر محمد مقیم شهیر به شاه ارزانی
رسالهای است در پزشکی که ترجمه کتاب شرح اسباب و علامات نجیب الدین سمرقندی نفیس کرمانی و مطالبی از کتاب قانون، حاوی، شرح سدیدی،...از ابن سینا ، اقسرایی، کازرونی،.... کتاب از س‍رت‍ا پا را تشریح و ع‍لام‍ت درد و چگونگی درمان را بیان میکند و دارای بیست و هفت باب و چهار صد و هفت فصل و یک خاتمه و چند فصل و قسم است. باب۱) امراض سر در، باب۲ ) امراض چشم در، باب۳) امراض گوش در ۱۱ فصل...، باب۲۶) امراض اظافر و ناخن در ۱۱فصل، باب۲۷) متفرقه در ۲۴ فصل است.
طب النبی(عربی) از ابوالعباس جعفر بن ابی علی‌المسغفری‌السمرقندی‌الحنفی
نویسنده در این رساله تلاش کرده است آنچه را پیامبر اکرم (ص) در باب طب بیان داشته اند بیاورد و از تجارب رسول اکرم (ص) سود وافر برد.
فیزیولوژی (فارسی) از ابوالحسن‌بن میرزا عبدالوهاب تفرشی
مشمتل بر رسالهای در علم فیزیولوژی می باشد دارای دیباچه و مقدمه می باشد.
فیزیولوژی عمومی و خصوصی و سلولی
این نسخه رسالهای است در موضوع فیزیولوژی عمومی و خصوصی و سلولی است.
قانون (عربی) از ابوعلی سینا
مشهورترین کتاب طبی قدیم است که انواع بیماریها و داروها و تشخیصها را تشریح میکند.این کتاب شامل پنج بخش میباشد: اول در کلیات طبی، دوم در ادویه مفرده، سوم در امراض ظاهری و باطنی اعضا بدن از سر تا پا، چهارم در امراض بدن که اختصاص به عضوی ندارد، پنجم در چگونگی ترکیب داروها.
قانونچه فی الطب(عربی) از محمود بن محمد چغمینی
این کتاب در واقع ادامه و بسط کتاب طب النبی است با این تفاوت که مؤلف ، علم پزشکی را از زبان بزرگان قدیم در طب شاهد مثال آورده است و رویکردی متفاوت با رساله‌ی خود دارد. این کتاب شامل ده مقاله است که هر مقاله آن شامل چند فصل است . در پایان کتاب وصیت بقرا آورده شده است.
قرابادین ذکایی(فارسی) از ذکاء الله بن اسحاق
معرفی داروهای مرکب از ذکاء الله بن اسحاق بن اسماعیل طبیب در دهلی به نام محمد بقاء خان شهرت داشته است. نگارنده آزموده های پدر خود و جد خود را به ترتیب حروف تهجی گردآورده است.
قرابادین قادری(فارسی) از محمد اکبر بن میر محمد مقیم شهیر به شاه ارزانی
کتابی است در معالجه انواع امراض بوسیله ترکیبات دارویی مشتمل بر بیست و سه باب و یک خاتمه می باشد. شامل 23 باب در1. ادویه‌ی امراض سر، 2. در ادویه‌ی امراض چشم، 3. ادویه امراض گوش، 4. ادویه امراض بینی، 5. ادویه لب 10در ادویه شش و سینه و حجب 15. امراض گرده و مثانه 20. در ادویه امراض جلد 22. در ادویه تدبیر مسافران 23. در ادویه تدبیر مسموم است.
کلیات شرح نفیسی(عذبی) از نفیس بن‌عوض ابن حکیم الطبیه طبیب
کتاب فوق ش‍رح‍ی بر (الموجز) ابن ال‍ن‍ف‍ی‍س علاءالدین ع‍ل‍ی‌ب‍ن الحزم القرشی که آن خود مختصر (قانون) ابنسینا است. کتاب فوق م‍طاب‍ق اص‍ل مشتمل بر چهار فن است: ۱. قواعد جزئی طب علمی و عملی ۲. در ادویه و اغذیه مفرده و مرکبه ۳. در امراض ان‍دام‌ه‍ا و اسباب و علامات ۴. در بیماریهای غیر عضوی.
مخزن الادویه(فارسی) از محمد حسین بن محمد هادی عقیلی علوی شیرازی
کتاب حاضر در دو مقالت به شرح زیر می باشد. مقالت اول در ادویه مفرده که تذکره می‌نامند و مقالت دوم در ادویه مرکبات است که قرابادین می‌خوانند و نام ادویه‌ها بر اساس حروف تهجی آورده. شده است. ض‍م‍ن‍ا مقدمه آن مشتمل بر چ‍ه‍ارده فصل است در بیان دوا و غذا و اع‍م‍ار بعضی اغذیه و پ‍اره‌ای اصطلاحات طبی است. کلیات مجمع الجوامع مسمی به خلاصة الحکمة، مفردات مسمی به مخزن الادویه، مرکبات مسمی به ذخائر التراکیب مشهور به قرابادین کبیر می باشد.
معرفه السموم ناصری(فارسی) از عبدالحسین خان سرتیپ
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و دو مقاله: مقدمه در تعریف سم. مقاله اول در بیان احکام کلی و صفات و اختلافات کلیه سموم. مقاله دوم در ذکر سوم و آثار سمی و علامات و معالجات آنها است.
مفتاح‌الادویه ناصری(فارسی) از عبدالحسین الطبیب تبریزی؛ مترجم میرزاحسین خان
این کتاب را سید حسین خان از زبان فرانسه به فارسی ترجمه نموده و میرزا عبدالحسین طبیب فرزند محمد ح‍س‍ن تبریزی ملقب به ام‍ی‍ن الاطباء تالیف نموده است. فهرست ادویه، فهرست کتاب به ترتیب حروف تهجی و رسالهای در مرض آن‍ف‍ل‍وان‍زا (گ‍ری‍پ) آمده است.
مفرّح‌القلوب(فارسی) از محمد اکبر بن میر محمد مقیم شهیر به شاه ارزانی
رسالهای است در طب که ترجمه و شرح قانونچه چغمینی است. این کتاب جلد دوم مفرح ال‍ق‍وب میباشد کتاب دارای ده مقاله است که این، جلد پنج مقاله را دربر دارد. مقاله اول: در امور طبیعیه، در پنج فصل: ا. تعریف امور طبیعی ۲. اخلاط. ۳. بیان اعضا... ۴.... ۵. بقیه امور طبیعیه. مقاله دوم: تشریح اعضای بدن، هفت فصل می باشد ۱. استخوان ها. ۲...۳. اعضای مرکبه، بینی و چشم و گوش و زبان...... ۷. بقیه اعضای مرکبه. مقاله سوم: احوال بدن انسان، پنج فصل ۱. در بیماری......مقاله چهارم: نبض و تفسره و قاروره، شش فصل می باشد. مقاله پنجم: تدبیر اصحاء، پیشگیری بیمار ها که از ده فصل تشکیل شده فصل ۱. تدبیر ماکول و مشروب.۱۰. در قی و اسهال است.
موجز(عربی) از علاءالدین علی ابن ابی الحزم القرشی
ابن سینا قوانین کلی و جزئی علم طب را کتاب قانون تدوین کرده است. ابن‌نفیس، الموجز یا موجز القانون(چکیده‌ی قانون)، کتاب فشرده‌ای است که مانند کتاب قانون ابنسینا، چهار بخش دارد. این کتاب بسیار مورد توجه پزشکان قرار گرفت و بسیاری به نوشتن شرح بر آن و ترجمه‌ی آن به زبان‌ها دیگر پرداختند ابن نفیس قرشی کتاب قانون را درچهار فن موجز نامیده است. این فنون عبارتند از: ۱- قواعد کلی هر دو جزء طب علمی و عملی ۲- در بیان انواع ادویه و اقسام اغذیه ۳- در بیان امراض مختص هر عضو ۴- بیماریهای عمومی بدن است.
میزان الطب (فارسی) از محمد اکبر بن میر محمد مقیم شهیر به شاه ارزانی
این کتاب برای آموزش اطفالی است که می‌خواهند علم طب بخوانند با عباراتی ساده و موجز و مشتمل بر سه مقاله است: مقاله ی‍ک‍م در علامات و ک‍ی‍ف‍ی‍ات چ‍ه‍ارگ‍ان‍ه، بعضی حرارت، ب‍رودت، ی‍ب‍وس‍ت و رطوب‍ت. مقاله دوم در ادویه مفرده و مرکبه و اغذیه م‍ن‍اس‍ب ح‍ال، ن‍ه فصل. مقاله سیم در امراض و علاج آن در ۲۵ باب و هر باب در چند فصل: باب ۱. در امراض سر ۲. امراض چشم ۳. ج‍ف‍ن ۴. گوش ۵. ان‍ف ۶. زبان و ده‍ان ۷. لب ۸. دن‍دان ۹. حلق و م‍ری ۱۰. ریه و سینه ۱۱. قلب ۱۲. پ‍س‍ت‍ان ۱۳. معده ۱۴. مقعد ۱۵. طحال ۱۶. ام‍ع‍اد ۱۷. کلیه ۱۸. مثانه ۱۹. بیماریهای مخصوص مردان ۲۰. صفاق ۲۱. بیماریهای زنان ۲۲. امراض اطراف ۲۳. حمیات ۲۴. اورام
نیراعظم(فارسی) از محمد اعظم خان المخاطب به ناظم جهان
این کتاب که شامل یک مقدمه، دو تعلیم، و یک خاتمه است شامل موضوعات مهمی در شناخت نبض و انواع آن
و از کتب کتاب کامل الصناعه، قانون بوعلی، شرح علامه شیرازی بر قانون، شرح قانون حکیم گیلانی، شرح قانون حکیم آملی، مفرح القلوب حکیم ارزانی، خلاصه الحکمه عقیلی خراسانی، شرح موجز ابن حزم قرشی، شرح موجز اقسرایی، المأة ابوسهل مسیحی، جوامع اسکندرانیین جالینوس و ... استفاده نموده است.