نشریات دوره مشروطه در گنجینه رضوی

آرشیو مطبوعات گنجینه رضوی یکی از بزرگترین مجموعه‌های نفیس مطبوعاتی ایران است. جذب و آرشیو بیش از 4000 عنوان نشریۀ چاپ شده در دوران حکومت های  قاجار و پهلوی از دلایل اهمیت این مجموعۀ نفیس است. از قدیمی‌ترین روزنامۀ رسمی ایران با نام «روزنامه وقایع‌اتفاقیه» در سال 1229 شمسی تا روزنامه‌های مهم فارسی‌زبان خارج از کشور نظیر «حبل‌المتین کلکته»، «اختر» چاپ استانبول، «حکمت» چاپ مصر تا قدیمی‌ترین نشریۀ چاپ دنیای عرب به‌نام «المقتطف» در این آرشیو موجود است.
در دورۀ 50 ساله حکومت ناصری که روزنامه‌نگاری رسمی ایران شکل گرفت کمتر از 40 عنوان روزنامه چاپ شده که همگی دولتی اداره می‌شدند. تعداد اندکی روزنامه‌های فارسی نیز در خارج از کشور منتشر می‌شدند که با محدودیت شدید وارد ایران می‌گردیدند. ناصرالدین شاه برای جلوگیری از ورود روزنامۀ «اختر» دستورداد: «جناب امين‌السلطان  انشاءالله احوال شما خوب است؟ چه می‌کنید؟ باران که نمی‌گذارد شخص نفس بکشد،کی از منزل بیرون آمده بحضور میرسید؟ تازه باشد بعرض برسانید. اين روزنامۀ اختر باز فضولي‌هاي زيادي مي‌كند، نسخه آن را ديدم حالا مي‌دهم بياورند آرتيكل بدي نوشته شده است ملاحظه بكنيد اين روزنامه اين دفعه بايد جداً غدغن  سخت بشود كه پستخانه قبول نكرده، نياورند به ايران، حتي به چاپارهاي انگليس و روس و فرانسه هم غدغن بكنيد كه منبعد روزنامه اختر را نياورند بایران، بامین‌الدوله دستخط نوشتم شما هم تأکید کنید ...»
هرچند در این دوره افراد باسواد اندک و روزنامه خوان‌ها انگشت‌شمار هستند ولی به‌دلیل تازگی آن در ایران، مردم برای اطلاع از محتوای آنها روزبروز بیشتر علاقه نشان می‌دادند. در دورۀ 10 ساله حکومت مظفری، روزنامه‌های آزاد غیر‌دولتی پدید آمدند، روزنامه‌های فارسی خارج ایران به‌سهولت وارد کشور شدند، سطح آگاهی مردم به‌واسطه ابزاری چون روزنامه بالاتر رفت، امّا هنوز از نظر کمی، رشد مطبوعات را شاهد نیستیم. پافشاری روزنامه‌های خارج کشور و به‌مرور آگاهی‌بخشی روزنامه‌های داخلی در بیداری تودۀ مردم مؤثر واقع شد. مظفرالدین شاه در 15 جمادی‌الثانی 1324 قمری فرمان مشروطه را امضاء کرد. متن فرمان در روزنامه های «ایران» و «حبل‌المتین کلکته» (رجب 1324ق.) به‌چاپ رسیده است. مدتی بعد مجلس تشکیل شد، قانون‌اساسی تدوین گردید، انجمن‌های مختلف شکل گرفتند و مطبوعات قدرت و توسعه یافتند.
 

ادامه....