Document and Press Center Managment of Astan quds Razavi

سالروز انتشار مجله فردوسی
۱۳۹۹-۰۴-۱۵

«فردوسی» به شکل مجله و روزنامه و با رویکرد سیاسی، اجتماعی، خبری و علمی در تهران چاپ شده است. مدتی به صورت هفتگی و مدتی ماهیانه چاپ می شد. مجله ادبی بود که داستان و نوشته های نویسندگان را به چاپ می رساند. اخبار دنیای هنر، رویدادهای دنیای سیاست، ... .آرشیو بسیاری از شماره های مجله «فردوسی» در کتابخانه آستان قدس رضوی در دسترس پژوهشگران است تا به کنکاش در تاریخ معاصر ایران بپردازند.

سالروز انتشار مجله فردوسی


مجله «فردوسی» را نعمت الله جهانبانوئی سال 1328 منتشر کرد. اولین سردبیر آن فرج الله نوحی بوده است. «فردوسی» طی دو دوره منتشر شده است. دوره اول از 1328 تا 1353، که در این سال با توجه به توقیف سراسری مطبوعات توسط دولت، «فردوسی» نیز تعطیل گردید و البته هزینه ای از طرف دولت به عنوان خسارات به مدیران و روزنامه نگاران پرداخت شد. دوره دوم از مهر 1357 دوره نخست وزیری جعفر شریف امامی شروع که تا تیر 1358 بیشتر دوام نیاورد و برای همیشه انتشار آن در ایران تعطیل گردید. هر چند بعداً عباس پهلوان که مدتی سردبیر مجله بود، در خارج از کشور مجله ای را با همین نام منتشر کرد که اذعان داشته ادامه مجله «فردوسی» تهران است.
«فردوسی» به شکل مجله و روزنامه و با رویکرد سیاسی، اجتماعی، خبری و علمی در تهران چاپ شده است. مدتی به صورت هفتگی و مدتی ماهیانه چاپ می شد.  تعداد 1181 شماره در دوره اول و 36 شماره از این مجله در دوره دوم به چاپ رسیده است. نخستین شماره این مجله در تیر 1328 منتشر شد.
محمود عنایت، مرتضی لاجوردی و عباس پهلوان بعد از فرج الله نوحی مدتی سردبیر  «فردوسی» بوده اند. در ابتدای نشر آن نیز با توجه به اینکه جهانبانویی به سن قانونی دریافت امتیاز مجله نرسیده بود، امتیاز آن را به نام خواهرش اشرف جهانبانوئی گرفته و پس از مدتی به نام خودش منتقل کرده است.  مجله فردوسی مجله ادبی بود که داستان و نوشته های نویسندگان را به چاپ می رساند. اخبار دنیای هنر، رویدادهای دنیای سیاست، تصاویر هنرپیشه ها، سیاستمداران، پوشش کامل دادگاه مصدق در سال 1333، کاریکاتورهای سیاسی، نوشته‌های علمی، مطالب طنز اجتماعی آن را شبیه به مجله هایی چون روشنفکر، خواندنی‌ها، تهران مصور نزدیک  می کرد و از مجله های پرطرفداری بود که خوانندگان بسیاری را به خود جذب می کرد و هرگاه که با کاهش تیراژ و خواننده مواجه می شد یا سردبیر را تغییر می داد یا رویکرد محتوایی با فشار مدیر مجله تغییر می کرد. جهانبانوئی در خاطراتش می گوید زمانی که محمود عنایت سردبیر بود ریتم کند و مطالب سنگین در فردوسی چاپ می شد به همین دلیل با او  به اختلاف برخوردیم و ناچار عنایت از فردوسی جدا شد. هر چند بعدا دوباره با این مجله در راستای سیاست مدیر آن همکاری نموده است.

نعمت الله جهانبانوئی متولد سال 1301 در تهران است. از بنیانگذاران سندیکای روزنامه نگاری ایران محسوب می شود. در خاطراتش می خوانیم: به طور اتفاقی وارد عرصه روزنامه نگاری شده  و در جوانی زمانی که به دنبال یافتن شغلی بوده در روزنامه اقدام که عباس خلیلی منتشر می کرد شروع به فعالیت می کند و پس از مدتی تصمیم می گیرد خودش مجله ای مستقل تأسیس کند و با حمایت مدیر تئاتر فردوسی این مجله را راه اندازی و سپس به صورت مستقل انتشارش را ادامه می دهد. جهانبانوئی تا کودتای مرداد 1332 طرفدار مصدق و جبهه ملی بود و پس از آن با جبهه گیری بر علیه دولت وی به ویژه حسین فاطمی راهش را از جبهه ملی جدا کرده است.  جهانبانوئی از سال 1323 به مدت 5 سال مدیر داخلی روزنامه اقدام بوده است. همچنین طی این سال‌ها عضو احزاب عدالت و پیکار که علی دشتی و سید ضیاء طباطبایی رهبری می کردند، وابسته بود. جهانبانوئی سال 1387 در تهران درگذشت.
فروغ فرخزاد نوشته ها و سروده هایش را در «فردوسی» به چاپ می رساند. به نقل از روزنامه آیندگان شماره 3216 مربوط به 22 شهریور 1357 آمده: در سال 57 تنها پنج روزنامه از توقیف آزاد شدند که یکی مجله «فردوسی» بود. 
مجله «فردوسی» از سوی ساواک بارها دچار توقیف و سانسور شده و جریان کامل این ماجراها و اسناد آن در کتاب «مطبوعات عصر پهلوی به روابت اسناد ساواک: مجله فردوسی» که به همت مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات تدوین شده و در سال 1383 به چاپ رسیده، موجود است.
گفتگوی مفصل سید فرید قاسمی با نعمت الله جهانبانویی در شماره 20 مهر 1380 مجله «بخارا» به چاپ رسیده و از ناگفته های بسیاری درباره مجله «فردوسی»  در آن بحث شده است.
 آرشیو بسیاری از شماره های مجله «فردوسی» در کتابخانه آستان قدس رضوی در دسترس پژوهشگران است تا به کنکاش در تاریخ معاصر ایران بپردازند.
منابع:
وقتی تلفنی گفتند مجله تعطیل است در خانه نشستم گریه کردم(گفت‌وگویی منتشر نشده با نعمت‌الله جهانبانویی (1388 ـ 1301) مدیر مجله فردوسی). تجربه ش 3 ص 168 مرداد 90 ، برگرفته از سایت تاریخ شفاهی ایران به آدرس اینترنتی:
 http://www.oral-history.ir/show.php?page=interview&id=156
مطبوعات عصر پهلویبه روایت اسناد ساواک: مجله فردوسی{تدوین مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات}.- تهران وزارت اطلاعات، 1383
تاریخ شفاهی مطبوعات ایران (3)،: گفتگو با نعمت الله جهانبانویی به کوشش سید فرید قاسمی و علی دهباشی با همکاری طوبی سامعی، مجله بخارا ش.20، مهر 1380. ص.: 177- 199

 

افزودن دیدگاه جدید:

متن ساده

HTML محدود

Image CAPTCHA
کاراکترهای نمایش داده شده در تصویر را وارد کنید