خبرگزاری پارس
دیروز و  امروز قدیمی ترین خبرگزاری ایرانی

گردآوری و تنظیم: ابراهیم حافظی

این بنگاه خبری با نام «آژانس پارس» در 20 مرداد  1313 (1934م.)فعالیت خود را زیر نظر وزارت امور خارجه شروع کرد که 114‌ سال از آغاز به کار نخستین خبرگزاری جهان در نیویورک می‌گذشت این آژانس رهاورد تنها سفر خارجی پهلوی اول بود. او در سفر به ترکیه، در دیداری که از خبرگزاری آناتولی داشت، تحت تاثیر قرار گرفت و باتوجه به ضرورت و اهمیت یک بنگاه خبری در بازگشت به ایران دستور راه‌اندازی یک خبرگزاری را داد.
وظیفه اصلی این خبرگزاری گردآوری اخبار مملکتی و توزیع آن بین مطبوعات بود مدیریت این خبرگزاری بر عهده عبدالله انتظام نهاده شد. این آژانس اخبار را از طریق خطوط تلگراف دریافت می کرد و در دو بولتن خبری جداگانه به زبان فارسی و فرانسه منتشر می ساخت.  آژانس پارس برای فعالیت مطلوب‌تر، قراردادهای همکاری با خبرگزاری‌های معتبر جهان مانند فرانسه، رویترز، یونایتدپرس، آسوشیتدپرس و آناتولی منعقد کرد.

از سال 1319 با شروع به کار رادیو، مسوولیت این آژانس از وزارت امورخارجه به اداره کل تبلیغات منتقل شد. اخبار این خبرگزاری تا سال 1322 از طریق تلگرافخانه مملکتی منتشر می‌شد، اما از آن سال به بعد با تهیه یک دستگاه مخابراتی، اخبار با همان علائم مخصوص ضبط و ارسال می‌شد.

آژانس‌ پارس‌ به‌ ترتیب‌ با خبرگزاری‌های‌ فرانسه‌، رویتر، آسوشیتدپرس‌ و یونایتدپرس‌ و آناتولی‌ قرارداد خبری‌ منعقد كرد  این آژانس از سال 1332 استفاده از دستگاههای مخابراتی را آغاز کرد و اخبار رادیوها و تلویزیون‌های جهان را از زبان‌های مختلف ترجمه و در اختیار مطبوعات قرار می‌داد.
محسنیان راد در کتاب 3 جلدی ایران در چهار کهکشان ارتباطی نوشته است: «روز افتتاح آژانس پارس گفته شد که هنگام سفر رضا شاه به ترکیه، در میهمانی ای که روزنامه نگاران ایرانی حضور داشته اند، یکی از نمایندگان مجلس ترکیه که همچنین سردبیری روزنامه «وقت» را به عهده داشته، در سخنرانی خود گفته است: ما اطلاعات و اخبار راجع به مملکت همسایه و دوست خود یعنی ایران را باید یا از آژانسهای خارجی آن هم به طور مبهم و ناقص بگیریم یا آنکه به انتظار پست نشسته، پس از 15 روز که جراید تهران رسیدند از وقایع مملکت هم جوار و دوست خود مطلع شویم. یکی از نمایندگان مطبوعات ایران اطلاع می دهد که به زودی با تأسیس آژانس پارس این مشکل حل خواهد شد.»

حرکت اساسی این خبرگزاری از زمان روی‌کار‌آمدن نصرت‌الله معینیان رقم خورد. در سال 1335 ، این روزنامه‌نگار باتجربه اصفهانی که سابقه مدیریت چند نشریه را برعهده داشت، به مدیریت سازمان انتشارات رادیویی کشور منصوب شد. معینیان که آدمی حرفه‌ای در عرصه رسانه‌های مکتوب بود، کار تهیه و تنظیم اخبار رادیو را مستقیما برعهده خبرگزاری‌ پارس قرار داد و ناصر شیرزاد را به عنوان مدیرعامل آن منصوب کرد.

معینیان کادر تحریریه خبرگزاری را از بین روزنامه‌نگاران باتجربه و حرفه‌ای انتخاب کرد که هیچ سمت و سوی سیاسی نداشتند و صرفا توجه خود را معطوف کار حرفه‌ای خود می‌کردند و از ورود به بازی‌های حزبی سیاسی اجتناب می‌کردند.

خبرگزاری پارس کار خود را در مجموعه ساختمان‌های سابق رادیو در میدان ارک در ساختمانی 2/5 طبقه که بیش از 300 متر وسعت نداشت با 37 مترجم و عضو تحریریه ادامه می‌داد و در هر استان نیز یک مدیرکل و تنها یک خبرنگار داشت. مجموع پرسنل خبرگزاری از 50 نفر تجاوز نمی‌کرد، اما به شکلی بسیار دقیق پوشش خبری لازم را برای مطبوعات داخلی فراهم می‌کردند.

معینیان یک دستگاه مونیتورینگ وسیع دایر کرد که اخبار رادیوهای سایر کشورها را ضبط و پس از ترجمه و تنظیم برای بهره‌برداری در اختیار سردبیران قرار می‌داد.

در سال 1337 سرویس عکس و فیلم هم به آژانس اضافه و ارسال خبر به زبان انگلیسی در دستورکار خبرگزاری قرار گرفت.

فکر ایجاد دفاتر خبری برای گسترش کار نیز از همین دوره کلید خورد. در این دوره خبرگزاری دارای یک سازمان حرفه‌ای بود که به‌رغم تعداد محدود نفرات، شرح وظایف مشخصی داشت و سردبیران برای اخبار داخلی و خارجی و سرویس‌های رادیویی مطلب تهیه می‌کردند.

از سال 1342 همزمان با تاسیس وزارت اطلاعات و جهانگردی، خبرگزاری پارس از مجموعه اداره کل تبلیغات جدا و زیرمجموعه وزارت جدید قرار گرفت و به صورت 24 ساعته به فعالیت خود ادامه داد. محل کار این خبرگزاری که پیشتر در ساختمان‌های رادیو عمل می‌کرد به ساختمانی که اکنون دانشگاه آزاد اسلامی (نبش خیابان انقلاب و فلسطین) است منتقل شد و در سال 1351 ساختمان 5 طبقه کنونی در تقاطع خیابان ولی عصر و دکتر فاطمی را برای ادامه کار اجاره کرد. در این دوره زمانی برای این که خبرگزاری پارس به عنوان یک خبرگزاری مستقل شمرده و عنوان دولتی بودن از آن برداشته شود، با مصوبه‌ای که به تایید هیات وزیران رسید، سعی شد به عنوان یک شرکت مستقل شناخته شود. تا سال 1350 تلویزیون فاقد مرکز خبری مستقلی بود و اخبار خود را از خبرگزاری پارس تامین می‌کرد. برای نسل‌های آن دوره، شنیدن جمله «به گزارش خبرگزاری پارس» از زبان گویندگان اخبار تلویزیون، جمله‌ای آشناست.

در آن سال مسوولان تلویزیون به فکر ایجاد مرکز خبری مستقلی برای این رسانه افتادند و مسوولیت ایجاد آن را برعهده یکی از باتجربه‌ترین روزنامه‌نگاران وقت یعنی غلامحسین صالحیار گذاشتند که سردبیری یکی از 2 روزنامه عمده پایتخت یعنی اطلاعات را نیز به عهده داشت.
سال 1354 خبرگزاری پارس به صورت یک شرکت مستقل زیر مجموعه وزارتخانه اطلاعات و جهانگردی قرار گرفت. سه سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی در دی ماه 1360، با تصمیم نمایندگان مجلس، خبرگزاری پارس به خبرگزاری جمهوری اسلامی با نام اختصاری «ایرنا» (IRNA) تغییر نام داد و فصل تازه ای در فعالیت های این رسانه گشوده شد.

مدیرانی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی مدیریت این خبرگزاری را به عهده داشته‌اند عبارتند از: محمدرضا شریف، کمال خرازی، حسین نصیری، فریدون وردی‌نژاد، عبدالله ناصری، احمدرضا خادم‌‌المله، سیدجلال فیاضی، محمدجعفر بهداد و جوانفکر. خبرگزاری ایرنا علاوه بر دانشکده خبر صاحب امتیاز روزنامه ایران نیز هست.

منابع و مآخذ:
سایت خبری مشرق نیوز به نشانی اینترنتی:    https://www.mashreghnews.ir/news/333922
محسنیان راد، مهدی، ایران در چهار کهکشان ارتباطی.- تهران: سروش 1384 جلد 2 و 3  ص.: 1206-1207 و 1508
مقدسی، رضا، خبرگزاری های ایران.- تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1394. ص.: 37 و 41