آتش‌نشانی یا اطفاء حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش بوسیله خاموش کردن، کنترل و یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف آتش‌نشانی حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است.

نامگذاری روز آتش‌نشانی و ایمنی در ایران

در روز 7 مهر 1359 وقتی که دشمن بعثی به پالایشگاه آبادان حمله هوایی کرد، آتش نشانان منطقه و شهر های اطراف برای مهار آتش به پالایشگاه رفتند که در حین عملیات خاموش کردن آتش، مجدداً هواپیماهای دشمن اقدام به بمباران پالایشگاه می کنند که منجر به شهادت تعداد زیادی از آتش نشانان می شود.

طرح تعیین روز آتش نشانی و ایمنی در سال 1379 توسط ستاد هماهنگی امور ایمنی و آتش نشانی کشور پیشنهاد و توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور تائید شد. این روز با هدف ترویج ایمنی و پیشگیری از حوادث در سطح کشور هم چنین یادآوری حماسه آفرینی ها و از خود گذشتگی های آتش نشانان میهن اسلامی در عرصه دفاع مقدس نامگذاری شده است. ایجاد زمینه های مناسب برای آموزش همگانی مردم در جهت پیشگیری از بروز حوادث مختلف و حفاظت از سرمایه های ملی نیز از دیگر اهداف نامگذاری این روز است.

آتش‌نشانی چیست؟

آتش‌نشانی یا اطفاء حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش بوسیله خاموش کردن، کنترل و یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف آتش‌نشانی حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است.
آتش‌نشانی مهارتی بسیار فنی است که احتیاج به دوره‌های طولانی چه در زمینه‌های عمومی مانند مقابله با آتش و چه در زمینه‌های تخصصی مانند عملیات امداد و نجات دارد. به شخصی که به صورت تخصصی به مهارت‌های اطفاء حریق آشناست آتش‌نشان می‌گویند.

اولین آتش نشانی در ایران

اولین ایستگاه آتش نشانی در شهر تبریز در سال 1221 شمسی ساخته شده است. وجود برج تاریخی آتش نشانی (یانقین) دراین شهر گواهی براین مدعاست. از آنجا که ایجاد و احداث برج آتش نشانی اساس و شالوده تشکیلات آتش نشانی در جهان به شمار می آید، بنابراین تاسس اولین اطفائیه درکشور را با توجه به وجود اولین برج آتش نشانی در آن به شهر تبریز نسبت می دهند شب ها بر بالای این برج فردی به نگهبانی مشغول بود. این نگهبان به محض مشاهده آتش یا آثاری از دود و آتش سوزی محل حریق را مشخص کرده واطفائیه چی ها را که در زیر برج به حال آماده باش بودند با به صدا درآوردن زنگ برنزی بزرگی که دربالای برج بود با خبر می کرد.

تاریخچه آتش نشانی در مشهد

تا قبل از سال 1312 هیچ اداره ای جهت کمک و امداد در حوادث و آتش سوزی‏ها وجود نداشت تنها نیرویی که در این مواقع به مردم کمک می کردند نیروهای احتسابیه بودند که این اداره (احتسابیه) از دو بخش احتساب و تنظیف تشکیل می‏شد، نیروهای تنظیف که مسؤول نظافت شهر بودند درمواقع حوادث و حریق به مردم کمک می کردند .

بدیهی است که در اکثر موارد تلاش های آنها بی نتیجه می ماند، در آن زمان بلدیه که بعدها به شهرداری تغییر نام داد در عمارتی بزرگ که امروزه انبار نیروی انتظامی می باشد، سکنی داشتند و گاراژ خرازی را که نزدیک محل بود به عنوان ایستگاه آتش نشانی انتخاب کردند و در آنجا تعدادی گاری اسبی و سطل آب به عنوان وسایل اطفای حریق موجود بود و تعدادی نظامی نیز به عنوان مأمورین آتش نشانی انتخاب شدند . که این مأمورین هیچ گونه اطلاعی از حریق نداشتند و در صورت بروز آتش سوزی در سطح مشهد به کمک حادثه دیده می شتافتند و تا حد مقدور همکاری می نمودند .
در سال1312 بلدیه تبدیل به شهرداری و به محل فعلی آن درمیدان شهدا منتقل شد و به تبع آن آتش‏نشانی که مجموعه‏ ای از آن به شمار می‏رفت به میدان شهدا و نزدیک شهرداری منتقل و با دایره موتوری شهرداری ادغام گردید . این مکان شامل چند دهانه گاراژ که در بالای این گاراژها سه اتاق قرار داشت و رئیس آتش نشانی وقت و دو مأمور دیگر در اتاق‏ها زندگی می کردند و درجنب آن‏ها چند آشیانه محل استراحت بقیه پرسنل وجود داشت .
در سال 1325 تعداد 5 اتاق دیگر در مجاورت همین ایستگاه که متعلق به موتوری شهرداری بود احداث و مأمورین دیگر آتش نشانی با خانواده های خود درآن ساکن و شبانه روز مشغول فعالیت شدند و در مواقع استراحت در منازل و در صورت وقوع حریق یا حادثه‏ای و اعلام خبر به محل موردنظر اعزام می شدند . بعدها موتوری و آتش نشانی از هم جدا و به دو قسمت مجزا تبدیل شدند .

آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی با افتخار مجموعه نشریاتی با موضوع آتش نشانی را گردآوری کرده است که از این میان عناوینی چون "اعلام و اطفاء حریق"، "حریق" ، "مهندسی حفاظت از حریق" و "آژیر" را می توان نام برد.

منابع

1-  تاریخچه آتش نشانی در ایران و مشهد، https://125.mashhad.ir/