برگزاری جشن عید قربان در بارگاه مطهر رضوی از دریچه اسناد تاریخی
۱۴۰۳-۰۳-۲۷
برگزاری مراسم جشن و سرور به مناسبت های مختلف بارگاه مطهر رضوی از قدیم الایام مرسوم بوده است و در اعیاد مذهبی و موالید ائمه اطهار( ع)، این مجالس برگزار می شده است. در بین اعیاد اسلامی، عید قربان از جایگاه ویژه ای برخوردار است و مسلمانان و به خصوص شیعیان، این روز را جشن می گیرند و به شادمانی می پردازند. در مجموعه اسناد تاریخی ارزشمند مدیریت امور اسناد و مطبوعات، چندین سند مرتبط با برگزاری این مراسم از دوره صفویه به بعد موجود می باشد که ما را با وضعیت و چگونگی برگزاری این مراسم آشنا می کند..
یکی از نکات قابل توجه در برگزاری مراسم و جشن های اعیاد در حرم مطهر رضوی این است که باشکوه برگزار شدن این مراسم، بسیار مورد توجه متولیان این آستان بوده است و همواره دستورات و دستورالعمل هایی در خصوص برپایی این مراسم توسط آنان داده می شده است. به طور مثال در سند 47468آمده است: جناب حاجی دربان باشی کل شب دهم که شب عید اضحی است بر سبیل سیره سنواتی چراغانی باید شود مبلغ هشت تومان نقد و چهل و پنج من روغن چراغ برای صرف چراغانی از حاجی علی اکبر مجیرالتولیه تحویلدار دریافت داشته به موجب همین نوشته از دفتر برات صادر نماید چراغانی را خیلی مشروح و به قاعده باید بنمایید.( این سند دستوری است که توسط صدیق الدوله داده شده است.)
چراغانی صحن ها و حرم مطهر و تهیه شمع، پیه، موم و روغن منداب و سایر موارد مصرفی جهت روشنایی در شب های اعیاد یکی دیگر از ملزومات برگزاری این جشن ها بوده است از دیگر ملزومات برگزاری این جشن ها به روایت اسناد، تهیه شربت و شیرینی بوده است که توسط تحویلداران تهیه و در اختیار پیشخدمتان آستانه قرار می گرفته است تا در پذیرایی از مهمانان استفاده شود و پذیرایی در نهایت شکوه انجام شود.
از موارد دیگر بیان شده در اسناد، نقش وقف و نذر و درآمدهای موقوفاتی در برپایی اعیاد است. علاوه بر اینکه هزینه های شب های ویژه ای مانند شب قربان، غدیر و عرفه به طور معمول از درآمدهای مزارع موقوفه در مشهد و سایر شهرها تامین می شده است بخشی از هزینه ها هم از نذورات و هدایای مردم به آستان قدس بوده است. به طور مثال در روزنامچه جمع و خرج صاحب جمعان سرکار فیض آثار در سال 1170 ق، نذر محمدحسین صاحب اختیار و اختصاص روغن چراغ جهت سوخت مطبخ در شب عرفه و شیلان عید اضحی به مبلغ 25 تومان با جزئیات بیان شده است.
قدیمی ترین اسناد موجود مربوط به عید قربان، دوره شاه عباس اول صفوی به شماره سند 27955 و به سال 1016 قمری است که در آن به دادن خلعت به خطیب آستان قدس و نیز به پیش نماز در این روز اشاره دارد و به نظر می رسد به دلیل قرائت خطبه و نماز عید توسط آنان در این روز بوده است.
برگزاری مراسم روز عرفه از دیگر مراسمی است که در حرم مطهر رضوی برگزار می شده است و قدیمی ترین سند به جای مانده که مربوط به سال 1160 قمری و دوره افشاریه می شود، روایتگر قدمت برگزاری این مراسم در حرم مطهر رضوی است. نکته قابل توجه اینکه در 4 سند موجود در مرکز اسناد از شب عید قربان در کنار شب عرفه، با عنوان عید طواف نام برده شده است.
افزودن دیدگاه جدید:
فصلنامه،پژوهشنامه مطالعات آرشیوی
فصلنامه ای است علمی–تخصصی درحوزه اسناد مکتوب وشفاهی که قصد دارد پژوهش هایی را باتکیه براسناد موجود در آستان قدس و سایر مراکز آرشیوی منتشرکند.