گزارشی از مقاله بررسی حضور فریمانی ها در واقعه گوهرشاد و پیامدهای آن
۱۴۰۳-۰۵-۰۴
این مقاله در پاییز 1395 در کتاب مجموعه مقالات واقعه گوهر شاد مشهد به چاپ رسید.
از رخدادهای مهم دوران حکومت رضاشاه، واقعه مسجد گوهرشاد در 21 تیرماه سال ۱۳۱۴ خورشیدی است. این واقعه در جریان اعتراض به اجباری شدن استفاده از کلاه شاپو در دوره پهلوی اول، در مشهد رخ داد. شروع آن در شب 19تیرماه بود. با پخش خبر این حادثه ، مردم اطراف مشهد با بیل و داس به سوی مسجد حركت كردند. مردم فریمان و روستاهای اطراف آن نیز با شنیدن خبر واقعه و کشتار آن، به طرف مشهد حرکت کرده تا در آنجا حضور یابند.
مردم فریمان به خصوص طایفه خاوریها که شیعه مذهب و نسبت به مذهب و حجاب بسیار معتقد بودند نیز در کنار سایر مردم به این جریان پیوستند. بر طبق اسناد و شواهد موجود حضور فریمانیها و به ویژه طایفه خاوریها در واقعه گوهرشاد آشکار است و انکار افراد در مراحل اولیه بازجویی به خاطر ترس از شکنجه و زندان و مجازات بوده است. اینکه شخص یا اشخاصی آنها را به این حرکت واداشته اند مشخص نیست ولی بنابرخاطرات افراد حاضر و شواهد عینی، این حضور بیشتر به صورت خودجوش بوده است و احتمال میرود تشویق و تحریک روحانیانی که در روستاهای اطراف فریمان بوده اند در به حرکت درآوردن آنها تأثیرگذاشته باشد و این مطلب که محمدولی اسدی آنها را تحریک به شرکت در حادثه کرده باشد بسیار ضعیف می نماید. اما آنچه از این حضور مهم است ربط دادن آن به محمدولی اسدی و شروع پرونده سازی علیه وی است که از نتایج و پیامدهای این حضور محسوب میشود. علاوه براین کشته شدن، دستگیری، مجازات و دادن رشوه و دور شدن از زندگی طبیعی متهمان، از پیامدهای کوتاه مدت این حضور است. از پیامدهای بلندمدت حضور فریمانیها، تبعید خاوریها از فریمان است. کوچانیدن و تبعید خاوریها از روستاهای اطراف فریمان به دیگر مناطق به خاطر ترس حکومت مرکزی از ایل خاوری باعث کمبود نیروی انسانی در منطقه شد و بر روی اقتصاد فریمان تأثیر منفی گذاشت که این اثرات تا چندین سال پا برجا ماند. یکی از فریمانی هایی که در این واقعه به شهادت رسید، حاج برات علی براتی است که عکسی از ایشان به پیوست ارسال می گردد.
افزودن دیدگاه جدید:
فصلنامه،پژوهشنامه مطالعات آرشیوی
فصلنامه ای است علمی–تخصصی درحوزه اسناد مکتوب وشفاهی که قصد دارد پژوهش هایی را باتکیه براسناد موجود در آستان قدس و سایر مراکز آرشیوی منتشرکند.