روزنامه‌نگاری در خراسان در دوره قاجار با انتشار روزنامه «ادب» به مدیرمسئولی و نگارندگی ادیب‌الممالک‌فراهانی در 4‌رمضان‌1318 (4‌دی‌1279) در مشهد آغاز و تا پایان این دوره تاریخی، یعنی تا سال‌1344‌قمری (1304‌خورشیدی) حدود چهل روزنامه و مجله در این خطه چاپ و منتشر شده است؛ از این میان اما تنها یک نشریه روزانه به نام «شرق ایران» است که به صاحب‌امتیازی، مدیرمسئولی و سردبیری رفعت‌التولیه از کارکنان آستانه‌مقدسه، بیشترین و معتبرترین اخبار درباره آستان‌قدس را انتشار داده است؛ ازاین‌جهت روزنامه «شرق ایران» که انتشارش در اواخر سال‌1333‌قمری (پاییز‌1294‌خورشیدی) در مشهد شروع شد، بهترین و موثق‌ترین منبع اطلاعاتی عمومی در خصوص آستان‌‌‌قدس‌رضوی در دوره قاجار محسوب می‌شود. در این گزارش نگاهی داشته‌ایم به این روزنامه و برخی از مهم‌ترین اخبارش.

در مجموع روزنامه «شرق ایران» یکی از روزنامه‌های بسیار مهم عصر مشروطه است که بیشترین حجم اخبار را از آستانه پوشش داده است. این نشریه در دوره تولیت مرتضی‌قلی‌خان به‌شدت اوضاع آستانه را نقد اما در دوره تولیت ظهیرالاسلام، نقدهای معتدل‌تری چاپ می‌کند. متأسفانه به‌دلیل در دست نبودن بسیاری از شماره‌های روزنامه، موضع‌گیری آن درباره چالش‌های بزرگی مثل گم‌شدن قرآن روی ضریح مطهر در دوره ظهیرالاسلام به‌طور مستند مشخص نیست؛ درحالی‌که طبق اسناد موجود مشخص است که رفعت‌التولیه در ماجرای گم‌شدن این قرآن اقدامات تولیت را تمجید و پیداشدن آن را از اقدامات مثبت متولی می‌داند. از نظر «گلشن آزادی»، از روزنامه‌نگاران بنام مشهدی، نوشته‌های روزنامه «شرق ایران» است که زمینه اصلاحات بعدی آستانه -به‌ویژه کشیک‌های آستانه- را به وجود می‌آورد.

سخنران سیدمهدی سیدقطبی ( کارشناس تالار مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی) در محل سالن همایش های روزنامه قدس

روزنامه شهرآرا: چهارشنبه ۲۳ آبان ۱۴۰۳