گزارشی از فعالیت‌های واحد تاریخ شفاهی خاندانی
۱۳۹۵-۰۳-۲۲
با بررسی سابقه همه کشورهای جهان، با پدیده مهمی چون تاریخ خاندانی روبرو خواهیم بود، که در ادوار مختلف تاریخی، نقش حساسی در شرایط ویژه ایفا کرده و در اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آن دیار تأثیر منفی یا مثبتی داشته‌اند. اما بررسی تاریخ خاندانی در کشور ایران به غیر از چند استثناء از خاندان علما و وزراء، چندان جدی نبوده، که آن‌ها هم بعد از مدتی از یادها رفته و مورد بی‌توجهی مورخان قرار گرفته است، درست در زمانی که نگارش تاریخ خاندانی از مدت‌ها قبل در اروپا آغاز شده، و جایگاه به‌سزایی در تاریخ‌نگاری جوامع مختلف یافته بود.
گاهی هدف یک پژوهش تاریخی، بررسیِ نقش یک، یا چند خاندان مهم، در اداره یک تشکیلات خاص است، مثل مواردی که به وضوح در تشکیلات اداری آستان قدس قابل مشاهده است. در واقع موروثی بودن برخی مشاغل در تشکیلات اماکن متبرکه از دوره صفویه به بعد، سبب گردید، خاندان‌هایی که طی سالیان دراز دارای مشاغل کلیدی در تشکیلات آستان قدس رضوی بودند، در این مجموعه صاحب نفوذ بسیاری شوند، و معرفی آن‌ها ارزشِ تحلیلِ موضوعی و محتوایی برای محققان پیدا کنند.
شناسایی این خاندان‌ها و بررسی نقش آنان در اداره این مجموعه، در تبیین و شناخت بهتر تاریخ آستان قدس مؤثر است، تحلیل امور حاکم بر
مجموعه آستان قدس نیز که خود متأثر از اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جاریِ هر دوره تاریخی‌ست، در شناختِ تاریخ محلی مشهد، و در سطحی وسیع‌تر در شناخت تحولات کشوری حائز اهمیت است.
در این راستا واحد تاریخ شفاهی خاندانی با کمک اطلاعات و پرونده‌های موجود در بخش تاریخ شفاهیِ مدیریت اسناد، موفق به شناسایی چهل ویک خاندانِ خدمة موروثی، و حائز اهمیت جهت مصاحبه شد، که در ذیل به آخرین فرد باقیمانده از این خاندان‌ها که به‌صورت موروثی در مجموعه آستان قدس مشغول به خدمت هستند، اشاره می‌شود:
| ردیف | نام و نام خانوادگی | سال تولد | نوع خدمت |
| 1 | حمیدرضا ثقه‌الاسلامی | 1342 | خادم |
| 2 | محسن ضابطیان حسینی | 1313 | خادم |
| 3 | سید ماشاالله ضابطی | 1325 | خادم |
| 4 | سید محمد رفیع طغرایی | 1338 | خادم |
| 5 | محمد غفاری | 1327 | خادم |
| 6 | محمد صدری نوحه‌خوان | 1320 | حافظ |
| 7 | مجتبی ذوالقربی | 1336 | خادم |
| 8 | مهدی صراف رضوی | 1312 | خادم |
| 9 | سید مهدی شعاعی‌آستانه | 1336 | خادم |
| 10 | محمدجواد هروی | 1325 | خادم |
| 11 | اصغر امین‌التجاری | 1321 | خادم |
| 12 | غلامحسین ابراهیمی چراغیان | 1321 | خادم |
| 13 | موسی رضوی صدرالادبایی | 1323 | خادم |
| 14 | محمد خلیل اللهیان | 1304 | خادم |
| 15 | حمزه معین الغربایی | 1319 | خادم |
| 16 | سید حسن آل‌شهیدی | 1315 | خادم |
| 17 | سید احمد مشیر‌استخاره | 1316 | خادم |
| 18 | احمد مظفر مقدم | 1318 | خادم |
| 19 | علی ضیاءالحق | 1304 | خادم |
| 20 | محمود ضیایی | 1324 | خادم |
| 21 | محمد آقا مشیریان | 1324 | خادم |
| 22 | حسین رضوی سروقدی | 1332 | خادم |
| 23 | حمید فرامرزی فر | 1325 | خادم |
| 24 | علی اصغر زرگرباشی | 1301 | خادم |
| 25 | امیرحسین صنعی | 1303 | خادم |
| 26 | محمد حسین مجیری‌نژاد | 1314 | خادم |
| 27 | عبدالرضا شهابی | 1324 | خادم |
| 28 | محمدجواد تقوی بجنوردی | 1318 | خادم |
| 29 | محمدعلی مادر شاهی | 1311 | فراش |
| 30 | سید جواد شناعی‌مفرد | 1328 | فراش |
| 31 | سید حسین فراش‌باشی آستانه | 1320 | فراش |
| 32 | سید هادی هژبر ساداتی | 1333 | فراش |
| 33 | احمد یساول‌باشی آستانه | 1310 | فراش |
| 34 | سید علی‌اصغر تولیت ابوالحسنی | 1322 | فراش |
| 35 | علی اکبر رحیمیان مشهدی | 1355 | دربان |
| 36 | احمد آیقچی | 1306 | دربان |
| 37 | محمدتقی چراغچی‌باشی آستانه | 1323 | دربان |
| 38 | محمدمهدی مستوفی دربان | 1328 | دربان |
| 39 | ابوالفضل قصابیان | 1357 | دربان |
| 40 | محمد فرشچی مشهدی | 1310 | دربان |
| 41 | محمد علی اخلاقی میری | 1302 | دربان |
سؤال‌های عمومی طرح خاندان‌های موروثی آستان قدس
1ـ خلاصه‌ای از بیوگرافی فرد مصاحبه شونده شامل: زمان و محل تولد، تحصیلات، شغل
2ـ پیشینة خانوادگی فرد مصاحبه شونده شامل :
• مشاغل
• ارتباط با آستان قدس
• انجام خدمات خاص
• معرفی افراد صاحب نفوذ و با اهمیت خاندان
3ـ مستندات خاندان اعم از اسناد مکتوب و غیر مکتوب
4ـ معرفی سایر خاندان‌های مهم و بانفوذ آستان قدس، مشهد و ایران
محمدنظرزاده (کارشناس مسئول بخش تاریخ شفاهی)
افزودن دیدگاه جدید:
فصلنامه،پژوهشنامه مطالعات آرشیوی
فصلنامه ای است علمی–تخصصی درحوزه اسناد مکتوب وشفاهی که قصد دارد پژوهش هایی را باتکیه براسناد موجود در آستان قدس و سایر مراکز آرشیوی منتشرکند.
