برگزاری مراسم عرفه در حرم مطهر رضوی به روایت اسناد تاریخی

۱۳۹۵-۰۶-۲۱

به گزارش آستان نیوز، در آرشیو اسناد این مدیریت، 12 سند در مورد روز عرفه موجود است که قدیمی‌ترین آن‌ها مربوط به سال 1160 قمری در دوره افشاریه است که در آن، خرج سوخت قنادیل روشن در صحن مقدس عتیق و گلدسته‌های دورِ سقاخانه در شب عرفه و عید قربان، محاسبه و پرداخت شده است.
اعظم نظرکرده، کارشناس بخش نمایه‌سازی اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در این باره گفت: از دیگر اسناد مرتبط با این موضوع می‌توان از سند «در سررشته سوخت و روشنایی حرم توسط عالی حضرت حاجی ملا ابوطالب، صاحب جمع شماعی‌خانه منوره سرکار فیض‌آثار در سال 1254 قمری، مقدار موم، نخ، شمع و پیه گداخته مصرفی در شب عرفه و عید قربان،23 سیر جنس و هفت هزار و 292 دینار نقد بوده است» نام برد.
وی بیان کرد: همچنین در اسنادی که مربوط به انتظام مهمّات و معاملات سرکار فیض‌آثار است، هزینه‌هایی که به چراغچیان مأمور در شب‌های عرفه، عید قربان و نیمه رجب و شعبان 1160 قمری اختصاص یافته تا قندیل‌های صحن عتیق و گلدسته‌ها را تا صبح روشن نگه‌دارند، 18 تومان و دو هزار و 500 دینار ذکر شده است.
نظرکرده افزود: در یکی از این اسناد، جهت خرید موم، پیه گداخته و شمع برای روشنایی شب عید اضحی(قربان) و شب عرفه سال 1176 قمری که به مُهر داروغه بازار و محتسب‌ ارض اقدس نیز رسیده است، 28 تومان و هفت هزار و 580 دینار به حسین ابواب‌جمع‌دار تحویل شده است.
وی تصریح کرد: تنها در دو سند که قدمت آن‌ها به سال 1173 قمری و دوره افشاریه برمی‌گردد، از شب عید قربان در کنار یادآوری شب عرفه، با عنوان «عید طواف» نام برده شده است. همچنین در این دو سند به پرداخت مواجب به مؤذّنان در شب عرفه و شب عید طواف، اشاره شده است.
کارشناس بخش نمایه‌سازی اسناد آستان قدس رضوی ادامه داد: در روزنامچه جمع و خرج صاحب‌جمعان سرکار فیض‌آثار در سال 1170 قمری، نذر محمدحسین صاحب‌اختیار و اختصاص روغن چراغ جهت سوخت مطبخ در شب عرفه و شیلان عید اضحی به مبلغ 25 تومان با جزئیات بیان شده که این سند به مُهر مستوفی سرکار فیض‌آثار نیز رسیده است.
وی گفت: هزینه حواله‌هایی که بابت هزینه‌های شب‌های بخصوصی مانند شب‌های عید اضحی(قربان)، غدیر و عرفه صادر شده است، به طور معمول از محل درآمدهای مزارع موقوفه آستان قدس رضوی در قسمت‌های مختلف مشهد و شهرهایی مثل نیشابور، خواف، تربت حیدریه و سبزوار تأمین می‌شده است.
نظرکرده ابراز کرد: البته از دیگر موارد تأمین این هزینه‌ها به ویژه هزینه‌های روشنایی و سوخت می‌توان به نذورات و هدایای مردم و واقفان به آستان قدس رضوی نیز اشاره کرد.
وی با تذکر اینکه، مراقبت در امر روشنایی یکی از وظایف خادمان بوده و آن‌ها از محل موقوفه روشنایی، حقوق و مزایا دریافت می‌کردند، گفت: یکی از موارد مراقبت این خادمان، روشن نگه‌داشتن شمع‌ها تا صبح شب عرفه بوده است.
این کارشناس اسناد خاطرنشان کرد: برگزاری مراسم جشن و سرور در اعیاد مذهبی در جوار حرم مطهر امام رضا(ع)، از قدیم الایام مرسوم بوده و بدین مناسبت، اماکن متبرکه، سردرها، ایوان‌ها و مناره‌ها را نورافشانی می‌کردند. همچنین در نوبت‌های مختلف، علاوه بر اوقات نماز، در صبح و شام عید نیز نقاره نواخته می‌شده است. طبقات مختلف مردم از زائران و مجاوران نیز در رواق‌ها به‌ویژه صحن عتیق(انقلاب) و صحن جدید(آزادی) حاضر می‌شدند و مراسم جشن و سلام همراه با پذیرایی از مردم انجام می‌شده است.
یادآور می‌شود، مجموعه‌‌ای از اسناد نفیس و ارزشمند مکتوب و غیرمکتوب در آرشیو مدیریت امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نگهداری می‌شود و پژوهشگران و دانشجویان می‌توانند طبق ضوابط این سازمان، با مراجعه به ساختمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی واقع در ضلع شرقی دوربرگردان طبرسی حرم مطهر رضوی، از این گنجینه بی‌بدیل تاریخی استفاده کنند.