اولین‌های مطبوعاتی ایران در آرشیو آستان قدس
۱۳۹۴-۱۱-۲۱
اولین های مطبوعاتی ایران در آرشیو آستان قدس
اولین نشریات منتشرشده در ایران در موضوعات مختلفی همچون ادبیات، پزشکی، کشاورزی، و ...، در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود و این در حالیست که این آرشیو، تنها دارندۀ نسخۀ دست‌نویسِ نخستین روزنامۀ رسمی کشور است.
به گزارش لیزنا، کارشناس نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی مرکز اسناد آستان قدس رضوی، با اعلام این مطلب گفت: «مجموعه‌ای از قدیمی‌ترین و نخستین نشریاتی که در موضوعات مختلف همچون ادبیات، پزشکی، کشاورزی، نجوم، نشریات ویژۀ زنان و ... در ایران منتشر شده است، در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود که در این میان، این آرشیو، تنها مرکز در کشور است که نسخۀ دست‌نویس روزنامۀ «وقایع اتفاقیه» را در اختیار دارد.»
ابراهیم حافظی با بیان اینکه «وقایع اتفاقیه»، سومین روزنامۀ فارسی، دومین روزنامۀ ایرانی و اولین روزنامۀ رسمی کشور است که برای نخستین بار در پنجم ربیع‌الثانی ۱۲۶۷ قمری و با عنوان «روزنامچۀ اخبار دارالخلافۀ طهران»، به همت امیرکبیر و مدیریت میرزا جبار تذکره‌چی در تهران منتشر شد، ادامه داد: «این روزنامچه از شمارۀ دوم با نام «روزنامۀ وقایع اتفاقیه» به صورت هفتگی و تا سال ۱۳۲۴ ه.ق به مدت ۵۷ سال منتشر شد.»
وی از نخستین سالنامۀ کشور یاد کرد و افزود: «این سالنامه، با عنوان «سالنامۀ ایران» که از محرم ۱۲۹۰ قمری با دستور مشیرالدوله و توسط محمدحسن صنیع‌الدوله در تهران منتشر شده است، از جمله نفایسی است که شماره‌هایی از سال‌های انتشار آن در آرشیو موجود است.»
کارشناس نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی مرکز اسناد آستان قدس رضوی، دو نمونۀ دیگر از اولین‌های این آرشیو را نام برد و تصریح کرد: «نخستین مجلۀ ایران که با نام «فلاحت مظفری» با موضوع علم کشاورزی در سال ۱۳۱۸ هجری قمری در تهران چاپ شد و نخستین روزنامۀ مشهدی با عنوان «ادب» که توسط «صادق ادیب الممالک» در رمضان همان سال در مشهد به صورت هفتگی با چاپ سنگی و خط نستعلیق در قطع ۲۰ در ۳۰ منتشر می‌شد، در میان روزنامه‌های قدیمی این آرشیو جای دارد.»
حافظی به اولین نشریات ویژۀ زنان اشاره کرد و گفت: «اولین نشریۀ زنان در ایران با نام «دانش» که در ۴ مهر ۱۲۸۸ شمسی با موضوع اخلاق، علم خانه‌داری، بچه‌داری و شوهرداری، توسط خانم «کحال» در تهران منتشر شد و قدیمی‌ترین نشریۀ زنان در مشهد با نام «جهان زنان» که در سال ۱۲۹۹ شمسی توسط «فخرآفاق پارسا» منتشر می‌شد، در این آرشیو نگهداری می‌شود.»
وی بیان کرد: «مجلۀ «الاسلام یا گفتگوی صفاخانۀ اصفهان» که از آن به عنوان اولین نشریۀ دینی کشور یاد می‌شود و توسط داعی‌الاسلام در سال ۱۳۲۰ قمری در اصفهان منتشر شد، بیشتر شماره‌های آن در آرشیو آستان قدس رضوی موجود است.»
کارشناس نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی مرکز اسناد آستان قدس رضوی، به نخستین مجلۀ ورزشی ایران اشاره کرد و افزود: «مجلۀ «پیش‌آهنگی ایران» که احمد امین در سال ۱۳۰۶ به عنوان اولین نشریۀ ورزشی در تهران منتشر کرد، شماره‌هایی از آن در آرشیو نشریات ورزشی آستان قدس رضوی موجود است.»
حافظی در پایان در ارتباط با نحوۀ دسترسی محققین به نشریات خاطرنشان کرد: «محققین می‌توانند با مراجعه به آرشیو مطبوعات مرکز اسناد آستان قدس رضوی واقع در ساختمان بنیاد پژوهش‌ها، با طرح درخواست خود، علاوه بر مشاهدۀ اصل نشریات، از پایگاه و بانک‌های اطلاعاتی که در این زمینه موجود است نیز استفاده کنند.»
گفتنی است، آرشیو مطبوعات از سال ۱۳۵۹ در کتابخانۀ آستان قدس رضوی شکل گرفت. این مجموعه در حال حاضر بیش از ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار نسخه از مطبوعات کشور را که بالغ بر ۲۳ هزار و ۵۰۰ عنوان می‌شود، در اختیار دارد که از نظر تعداد عنوان، بزرگترین آرشیو مطبوعاتی ایران محسوب می‌شود.
افزودن دیدگاه جدید:
فصلنامه،پژوهشنامه مطالعات آرشیوی
فصلنامه ای است علمی–تخصصی درحوزه اسناد مکتوب وشفاهی که قصد دارد پژوهش هایی را باتکیه براسناد موجود در آستان قدس و سایر مراکز آرشیوی منتشرکند.
