به مناسبت 26 آذر ماه؛ روز صنعت حمل ونقل

۱۳۹۵-۰۹-۳۰

به مناسبت 26 آذر ماه؛ روز صنعت حمل ونقل

به کوشش: حمید فاطمیان و ابراهیم حافظی

مقدمه
حمل و نقل و ارتباطات در مناسبات اجتماعی و اقتصادی جهان امروز نقش و جایگاه ویژه‌ای دارد و «چرخ» به عنوان نماد و سمبل حمل و نقل نوین ، در ایجاد تمدنی که از آن با نام تمدن قرن بیستم یاد می‌شود بیشترین سهم را داشته و یاریگر انسان در پی‌ریزی مدنیت و شهر نشینی و گذر از دوران سراسر تحول انقلاب صنعتی بوده است.
بررسی تاریخ تمدن‌های بزرگ حکایت از آن دارد که در قرون و اعصار گذشته، برخورداری از شبکه حمل و نقل کارآمد، یکی از عوامل زمینه‌ساز توفیق تمدن‌ها در عرصه تولید و بازرگانی داخلی و خارجی بوده و تمدن باستانی و پرافتخار ایران نیز، بخشی از موقعیت و اقتدار تاریخی خود را مدیون موقعیت جغرافیایی خاص و نظام توانمند و انعطاف‌پذیر حمل و نقل و ارتباطات بوده است.
نقش نشریات حمل و نقل در توسعه این صنعت
نقش رسانه در گسترش و پیشرفت این صنعت غیر قابل انکار است،درطول حیات صنعت حمل و نقل، رسانه های مکتوب بسیاری شکل گرفتند تا از زیبائیها، کاستی ها، پیشرفت ها و تجهیزات حمل و نقل بنویسند. در ایران نیز نشریات از همان بدو تأسیس از حمل ونقل نوشته اند در روزنامه وقایع اتفاقیه که اولین روزنامه رسمی ایران به سال 1267 قمری است اشاره هایی به شیوه جابجایی و نقش چاپارها در آمد و شد گردیده است. در شماره اول این روزنامه اخبار مفصلی از کشتی ها و کشتیرانی فرانسوی ها دیده می شود.
اولین نشریه ای که می توان آن را به صنعت حمل ونقل مرتبط دانست، نشریه ای بوده به نام «ممات و حیات» که در سال 1301 شمسی توسط کاشف السلطنه پرنس دوچای در تهران چاپ شده است و در آن اخبار و اطلاعاتی از راه آهن و فواید آن درج شده است. یک شماره از این مجله که در چاپخانه مجلس شورای ملی چاپ شده بیشتر موجود نیست. پس از آن قدیمی ترین نشریه ای که با موضوع تخصصی حمل ونقل در آرشیو های ایران دیده شده است نشریه «نامه راه» است که وزارت راه و ترابری از سال 1319 تا حدود 1323 منتشر کرده و حاوی اخبار و اطلاعات ازشبکه ریلی و راه آهن ایران و جهان است. اوج انتشار نشریات این صنعت قبل ازپیروزی انقلاب اسلامی در دهه 30 می باشد که بیش از ده نشریه در این موضوع نوشته شده است و عمده آنها نشریه های داخلی و خبری بوده که توسط وزارت راه چاپ شده اند و به لحاظ موضوعی بیشتر اخبار شبکه ریلی را پوشش داده اند. پس از آن نشریات بسیار تخصصی در این زمینه نیز منتشر شده اند که ایران اتومبیل و ایران ترافیک در اواخر دهه 40 از این دسته اند.
« ایران اتومبیل» در سال 1342 با صاحب امتیازی و مدیر مسئوولی مسعود تهرانچی ودر موضوعات خودرو سازی ، حمل و نقل و... به صورت ماهانه منتشر شده است. « ایران ترافیک» با مدیر مسئولی محمد رضا صفاری و به سردبیری دکتر سعید عنایت منتشرشده است. از جمله موضوعاتی که این نشریه به آنها پرداخته است می‌توان به مسابقات ورزشی و همچنین اتوموبیل رانی اشاره نمود. نشریه های نیروی هوایی شاهنشاهی(1325)، پیک دریا(1342) از دیگری نشریه های مهم منتشرشده قبل از انقلاب اسلامی است.
بعد از انقلاب اسلامی تعداد نشریات منتشر شده در حوزه صنعت حمل و نقل رو به فزونی نهاده است. اشخاص حقیقی و حقوقی و بسیاری از مؤسسات مرتبط با این گروه نشریه هایی را چاپ کرده اند که بی شک تاثیر بسزایی در دگرگونیهای حمل و نقل کشور داشته است. درباره بسیاری از صنایع حمل و نقل از دریا و راه آهن گرفته تا صنعت هوایی و جاده ای کشور نشریه منتشر شده است.
در آرشیو مطبوعات کتابخانه آستان قدس رضوی بیش از 120 عنوان نشریه درباره حمل و نقل یا وابسته به این صنعت وجود دارد که 60 درصد آن مربوط به صنعت جاده ای، و بعد از آن به ترتیب صنایع هوایی، صنعت ریلی و در انتها صنعت کشتیرانی است که صاحب نشریاتی خبری، علمی، تحقیقاتی در حوزه های مربوطه هستند.
برخی از نشریات مهمی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده اند و می توان در حوزه صنایع حمل و نقل به آنها اشاره کرد عبارتند از:
ماشین(1356)، صنعت حمل ونقل(1360)، راه و ترابری (1370)، مهندسی ترافیک (1379)، فناوری حمل ونقل(1383)، مهندسی حمل ونقل (1388) در حوزه صنعت جاده
هما(1369)، صنایع هوایی(1370)، پرواز(1370)، مهندسی هوانوردی(1377)، مکانیک هوافضا(1380)، پهپادها و آینده(1384) در حوزه صنعت هوایی کشور
پژوهشنامه مرکز تحقیقات راه آهن(1379)، با قطار شهری ها(1385)، حمل و نقل و توسعه(1386)، کوپه(1390) در حوزه صنایع ریلی کشور
پیام دریا(1360) ، بندرو دریا(1363)، آوای کشتیرانی(1376) در حوزه صنعت کشتیرانی کشور

منابع و ماخذ:
1-صدرهاشمی، محمد. تاریخ جراید و مجلات ایران.- اصفهان: کمال، 1364. ج 4 ردیف 1043
2-مطالعات حمل و نقل ترافیک در تهیه طرح‌های تفضیلی(1376). مهندس مشاور آمودراه. شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ اول.
3-آسایش، حسین(1381). جغرافیای اقتصاد ایران2: صنعت، حمل و نقل، انرژی(رشته جغرافیا). تهران: دانشگاه پیام نور، چاپ چهارم.
4-عابدین درکوش، سعید(1372). درآمدی به اقتصاد شهری . تهران: مرکز نشر دانشگاه، چاپ دوم.
5-پاپلی یزدی، محمدحسین(1381). مجموعه مقالات همایش بین المللی رویکرد فرهنگی به جغرافی. مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ اول.
6-اشرفی، علی(1382). شهرفردا. تهران: دانشگاه هنر، چاپ دوم.
7-جبرائیل اوغلی، ناصر(1392). شرحی درباره تاریخچه روز حمل و نقل در ایران. راه ساختمان، 39. قابل دسترس درhttp://www.na3er.ir