آثار منتشره اداره اسناد
۱۳۹۴-۱۰-۰۹
گزیده اسناد؛نگاهی به تاریخ خراسان از صفویه تا قاجار
زهرا طلایی
زهرا طلایی
اولین اثر منتشر شده مدیریت امور اسناد و مطبوعات شامل 73 برگ سند ارزنده درباره تاریخ خراسان است. اکثر این اسناد از مجموعه نفیس خاندان علم و بیشتر درباره جنوب خراسان (قاینات و خراسان) و بخشهایی از خراسان آن زمان و افغانستان کنونی است. قدیمیترین سند معرفی شده در این مجموعه مربوط به اواخر دوره شاه عباس اول (1034هـ.ق.) و تازه‌ترین آن مربوط به نیرالدوله (1331هـ.ق.) می‌باشد. این کتاب شامل ارقام و فرامین شاهان و والیان است که انتصابها، دستور اعزامها و تصرفها، حدود و سایر مسائل حکومتی را در برمی‌گیرد که سیزده تن از رجال تاریخی برجسته منشأ صدور آنها بوده‌اند.
اسناد حضور دولتهای بیگانه در شرق ایران
الهه محبوب فریمانی
الهه محبوب فریمانی
کشور ما بارها مورد تاخت و تاز بیگانگان قرار گرفته و همین امر باعث متحول شدن تاریخ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و … این خطه گردیده است. با بررسی اسناد و مدارک می‌توان به علل و چگونگی این تغییر و تحولات پی برد. اسناد این کتاب مربوط به مجموعه اسناد خاندان علم موجود در اداره اسناد کتابخانه مرکزی آستان قدس است که از آن میان تعداد 1640 برگ سند بررسی و 654 سند برای نشر گزینش گردید. اسناد این مجموعه سالهای 1238 تا 1344هـ.ق. را در بر می‌گیرد. بخش عمده این اسناد مربوط به وقایع جنگ جهانی اول در جنوب خراسان و سیستان در دوران حکمروایی خاندان علم است که به لحاظ اوضاع سیاسی و اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این دوره قاجار به ویژه عهد مظفرالدین شاه و احمدشاه قاجار حایز اهمیت می‌باشد.
ویژهنامه میلاد با سعادت حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا(ع)
به کوشش اداره اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (الهه محبوب)
به کوشش اداره اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی (الهه محبوب)
باشکوهترین مراسمی که در حرم مطهر امام رضا(ع) برگزار می‌شود، مراسم اعیاد و جشنهای مذهبی است. این مراسم قدمتی دیرینه دارد و چندین سده است که هر سال، در اعیاد و ولادتهای معصومین، مطابق با آئین و مراسم خاصی جشن گرفته می‌شود. این جشنها در روز ولادت باسعادت حضرت ثامن‌الائمه(ع) با تفصیل بیشتری برگزار می‌شده است که اسناد معرفی شده در این مجموعه به این موضوع اختصاص دارد. در این اثر 18 سند با موضوع مذکور از دوره قاجار و پهلوی عرضه شده است.
گزیده عکسهای تاریخی آستان قدس رضوی(جلد اول)
به کوشش :الهه محبوب فریمانی - بهزاد نعمتی
به کوشش :الهه محبوب فریمانی - بهزاد نعمتی
آلبوم رجال گزیده عکسهای تاریخی آستان قدس مجموعه‌ای از عکسهای متنوع است که مربوط به رجال ایران، خراسان، مشهد و آستان قدس همراه با شرح حال ایشان در دوره قاجار است. این مجموعه در دو بخش گردآوری شده است. بخش اول عکسها: بر حسب الفبایی تنظیم شده و مجموعه متنوعی از عکسهای رجال ایران در دوره قاجار است. بخش دوم: بر حسب سفرهای ناصرالدین شاه به خراسان و سفر عبدالله قاجار عکاسباشی وی (1309ـ 1308) تهیه شده است و عکسهایی که در این سفرها از رجال همراه شاه یا رجال و مردم خراسان گرفته شده در این مجموعه گردآوری شده است. عکسهای این مجموعه مربوط به آلبوم خانه کاخ گلستان است.
تاریخ شفاهی در ایران
ابوالفضل حسن آبادی
ابوالفضل حسن آبادی
تاریخ شفاهی یکی ازروشهای جدید پژوهشی درتاریخ محسوب می گردد.هرچند که به علت ماهیت میان رشته ای خود مورد توجه سایرعلوم نیز قرار دارد. سابقه تاریخی تاریخ شفاهی در ایران به بیش از دو دهه می رسد. امروزه موسسات دولتی و غیر دولتی به امر مصاحبه و جمع آوری منابع شفاهی در زمینه های مختلف مشغول هستند. این کتاب ابتدا در قالب طرحی برای بررسی وضعیت کارکرد مراکز تاریخ شفاهی در سال 1381به تصویب رسید که تا سال 1383 به طول انجامید. نتیجه اولیه طرح استخراج استانداردهای کاری و فرمهای متنوع بود که در آرشیو تاریخ شفاهی سازمان کتابخانه ها ، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس به کار رفت.بعداز مثبت بودن نتایج با انجام مطالعات تکمیلی در مورد آن به صورت کتاب به چاپ رسید. هدف ازچاپ این کتاب آشنایی علاقمندان تاریخ شفاهی به مباحث کلی آن وارائه راهکارها و دستور العمل برای انجام صحیح کار می‌باشد.تلاش شده در نوشتن از استانداردهای کاری مراکز معتبر جهانی وتجربیات کاری استفاده گردد.
فرمانها و رقمها از صفویه تا قاجار
به کوشش: ربابه معتقدی
به کوشش: ربابه معتقدی
این اثر مجموعه‌ای از فرمان ها، رقم‌های شاهان و شاهزادگان پیرامون متولیان و به ویژه موقوفات آستان قدس رضوی است و دوره زمانی صفویه تا قاجاریه را در برمی‌گیرد.در این مجموعه به بحث موقوفات و مسایل وقف در ادوار تاریخی مذکور، به شکل بسیار گسترده ای پرداخته شده است. به طوری که نقاط مبهم و زوایای پنهانی از این موضوع به وضوح نمایان گشته و می تواند به عنوان یکی از منابع محدود و مفید در بررسیهای پیرامون وقف قرار بگیرد. از جمله این اطلاعات: نحوه اجاره دادن املاک موقوفه، تغییر متولیان و ناظران موقوفات، بخششها و تخفیفهای مالیاتی این اراضی و املاک، حدود اختیارات آستان قدس رضوی و متولیان آن و شاهان و شاهزادگان و حکام در موقوفات و معضلاتی همچون نپرداختن حق الارض و اجاره بها و تصرف به عنف املاک وقفی است که از متن این اسناد استنباط می گردد. این اثر در سال 1387 چاپ رسید.
مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم آستان قدس رضوی
فاطمه جهانپور
فاطمه جهانپور
آستان قدس رضوی نهادی کهن و مقدس است که از قدیم‌الایام علاوه بر فعالیتهای مذهبی، در زمینه خدمات اجتماعی، درمانی و فرهنگی نیز فعال بوده است. بخشی از فعالیتهای فرهنگی آستان قدس اداره مراکز آموزشی بوده است. مکتب‌خانه‌ها به عنوان اولین پایه تحصیلی کودکان از جمله این مراکز است که نقشی بسیار مهم در شکل‌گیری جنبه‌های علمی و فرهنگی افراد جامعه در گذشته داشته و به مثابه پایه ابتدایی در نظام آموزشی کنونی عمل می‌کرده است. این پژوهش به مطالعه این بخش از نظام آموزشی قدیم به منظور شناخت بهتر و عمیق‌تر وضعیت فرهنگی و آموزشی گذشته و چگونگی تکوین شخصیت علمی افراد در قدیم می‌پردازد. از سوی دیگر بررسی این بخش مهم از عملکرد فرهنگی آستان قدس، اصالت و دیرینگی این بعد از ابعاد مختلف مجموعه منحصر به فرد آستان قدس رضوی را روشن می‌کند. این پژوهش با استفاده از اسناد موجود در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی انجام شده است. این اثر در سال 1387 چاپ رسید.
تاریخچه کتابخانه آستان قدس رضوی بر پایه اسناد از صفوی تا قاجار(1344-907 هـ. ق.)
الهه محبوب فریمانی
الهه محبوب فریمانی
کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از بزرگترین و ماندگارترین کتابخانه های ایران و جهان اسلام است که صدها هزار نسخه ارزشمند مکتوب در آن نگهداری می‌شود. بررسی پیشینه تاریخی و تشکیلات اداری این کتابخانه هدف کتاب حاضر است. وجود چندین هزار برگ سند و وقفنامه کتاب از سازمان اداری کتابخانه باعث شد تا چنین اندیشه ای شکل بگیرد. این کتاب تاریخ کتابخانه آستان قدس را از دوره صفوی تا پایان قاجار با استفاده از اسناد مزبور بررسی کرده است. سازمان اداری، مشاغل، القاب و مناصب کارکنان کتابخانه، راههای انتخاب و تأمین منابع، محل نگهداری، مراجعان، فهرستها و عرضهای تهیه شده از کتابها و صحافیها، ساختمان تجهیزات، هزینهها و امور مالی کتابخانه، نقش متولیان در سه دوره تاریخی صفوی، افشاری و قاجار و مقایسه آن از اهم موارد طرح شده در این کتاب است.
بروشور اسناد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفویه
آستان قدس رضوی یکی از بزرگترین مراکز خیریه دنیاست که پیشینه تاریخی نگهداری منابع خطی در کتابخانه آن به موقوفاتی در سال 329 هجری برمیگردد. مجموعه اسناد تشکیلات اداری آستان قدس رضوی در دوره صفوی قدیمیترین مجموعه در اسناد موجود است که نشان دهنده گستردگی تشکیلات اداری در این دوره می‌باشد. این اسناد در برگیرنده اطلاعات اداری، اجتماعی، اقتصادی، کشاورزی و وقف و دیگر موضوعات مذهبی در گستره جغرافیایی ایران و افغانستان ، بویژه خراسان بزرگ است.
دفتر اسناد( جلد یک تا چهار)
به کوشش: زهرا طلایی
دفتر اسناد مجموعه مقالاتی است که بر پایه مطالعات تخصصی کارشناسان مدیریت اسناد و مطبوعات، در زمینه اسناد تشکیلات اداری آستان قدس نگاشته می‌شود. این اسناد مجموعه‌ای منحصر به فرد از تاریخ نظام اداری ایران در دوره‌های صفوی و افشار است و تنها اسناد به جای مانده در نوع خود می‌باشد، و تسلسل اسناد موجود در دوره‌های تاریخی قاجار و پهلوی و انقلاب اسلامی هم، باعث حفظ ارزش انحصاری این مجموعه شده است. مطالعه و پژوهش بر روی این اسناد اطلاعات ذی‌قیمتی دربارة وضعیت مؤسسات اداری، نظام درآمد و پرداخت، سلسله مراتب کارکنان، انواع مشاغل، میزان مواجب و ... به دست می‌دهد، همچنین روشن‌کننده تحولات تاریخی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران، خاصه خراسان و مشهد در این دوران است. از ارزش‌های اطلاعاتی دیگر این اسناد شناسایی اختصاصات اسناد و انواع آن و شناخت رجال و معاریف آستان قدس و خراسان است. نویسندگان این مقالات آخرین یافته‌های پژوهشی خود را در اختیار پژوهشگران تاریخ ایران اسلام و آستان قدس می‌گذارند.
گزیده عکسهای تاریخی حرم مطهر و مشهد
به کوشش: بهزاد نعمتی
با همکاری: مهدی حسامی
این اثر به کوشش بهزاد نعمتی و با همکاری مهدی حسامی توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به تازگی به چاپ رسیده است و در آن تصاویری از اماکن و بناهای حرم مطهر رضوی و مشهد که در آرشیو عکس مدیریت امور اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، به چشم می‌خورد.
در این کتاب 359 تصویر از مناظر، معابر، خیابان‌ها و بناهای تاریخی و همچنین صحن‌ها و رواق‌های حرم مطهر، در فاصله زمانی دوره قاجار تا پایان دوره پهلوی دوم، در 80 عنوان از میان حدود 20 هزار عکس موجود در اداره اسناد و مطبوعات انتخاب و براساس توزیع مکانی در چهار فصل شامل مجموعه حرم مطهر، پیرامون حرم مطهر، شهر مشهد و حومه شهر مشهد ارائه شده است. در هر فصل یادداشت‌های کوتاهی نیز برای عکسها ذکر شده که تاریخچه، معرفی مختصر موضوع عکس یا چند عکس با عنوان مشابه را در برمی‌گیرد.
همچنین شایان ذکر است، شماره دستیابی عکس در آرشیو سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و عنوان هر یک از عکسها (نام گذشته هر بنای تاریخی همراه با نام کنونی آن) در کتاب آمده است و زمان عکس براساس دوره تاریخی و نام عکاس آن از دیگر اطلاعاتی است که در صورت مشخص بودن در اثر ذکر شده است.
گفتنی است، کتاب «گزیده عکسهای تاریخی حرم مطهر امام رضا(ع) و مشهد» در 324 صفحه و قطع وزیری، به قیمت 130 هزار ریال برای نخستین بار در سال 1395 روانه بازار نشر شده است.
به کوشش: زهرا طلایی
دفتر اسناد مجموعه مقالاتی است که بر پایه مطالعات تخصصی کارشناسان مدیریت اسناد و مطبوعات، در زمینه اسناد تشکیلات اداری آستان قدس نگاشته می‌شود. این اسناد مجموعه‌ای منحصر به فرد از تاریخ نظام اداری ایران در دوره‌های صفوی و افشار است و تنها اسناد به جای مانده در نوع خود می‌باشد، و تسلسل اسناد موجود در دوره‌های تاریخی قاجار و پهلوی و انقلاب اسلامی هم، باعث حفظ ارزش انحصاری این مجموعه شده است. مطالعه و پژوهش بر روی این اسناد اطلاعات ذی‌قیمتی دربارة وضعیت مؤسسات اداری، نظام درآمد و پرداخت، سلسله مراتب کارکنان، انواع مشاغل، میزان مواجب و ... به دست می‌دهد، همچنین روشن‌کننده تحولات تاریخی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران، خاصه خراسان و مشهد در این دوران است. از ارزش‌های اطلاعاتی دیگر این اسناد شناسایی اختصاصات اسناد و انواع آن و شناخت رجال و معاریف آستان قدس و خراسان است. نویسندگان این مقالات آخرین یافته‌های پژوهشی خود را در اختیار پژوهشگران تاریخ ایران اسلام و آستان قدس می‌گذارند.
تاریخ دارالشفای آستان قدس رضوی از دورة صفوی تا پایان دورة قاجاریه به روایت اَسناد
سالم حسین زاده سورشجانی
سالم حسین زاده سورشجانی
دگرگونی‌های زیاد و پیشرفت‌های بنیادی جامعۀ بشری در قرون اخیر، انسان امروزی را از دستاورد‌های علمی گذشته بی‌نیاز نمی‌سازد و باعث کوچک شمردن تلاش‌های پیشینیان نخواهد شد. به جرئت می‌توان گفت، بسیاری از روش‌های پزشکی امروز که برای رهانیدن جسم و جان آدمیان از گزند بیماری‌ها و آفات متداول است، بر اصول و پایه‌های نظری و تجربی گذشتگان استوار است. درد و رنج همیشه قرین آدمی بوده و تلاش برای تسکین آن همواره وجه همت انسان قرار داشته، و این امر آن چیزی است که اساس علم طب را در گذشته و حال تشکیل می‌دهد. اَسناد و مدارک موجود نشان می‌دهد که دارالشفاء بیش از پنج قرن سابقه درمداوا و درمان بیماران سابقه دارد.
کتاب تاریخ دارالشفای آستان قدس رضوی از دورة صفوی تا پایان دورة قاجاریه به روایت اَسناد در 398 صفحه براساس اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نوشته شده است. این کتاب در خرداد ماه 1395 توسط انتشارات معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی چاپ و منتشر شده است.
کتاب تاریخ دارالشفای آستان قدس رضوی از دورة صفوی تا پایان دورة قاجاریه به روایت اَسناد در 398 صفحه براساس اسناد موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی نوشته شده است. این کتاب در خرداد ماه 1395 توسط انتشارات معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی چاپ و منتشر شده است.
تاریخ پزشکی نوین مشهد
غلامرضا آذری خاکستر
غلامرضا آذری خاکستر
در دوره قاجار با اعزام دانشجویان به خارج از کشور، بازگشت فارغ‌التحصیلان پزشکی به مشهد و تأسیس بیمارستان‌های روسیه، انگلیس، آمریکا، منتصریه، شاهرضا و پس‌ازآن با ایجاد آموزشگاه عالی بهداشت، زمینه‌های رویکرد به پزشکی نوین در شهر مشهد به وجود آمده است. فعّالیّت درمانگاه کنسول‌گری روسیه و انگلیس در مشهد موجب شده تا رقابتی در زمینه مداوای بیماران در این درمانگاه‌ها وجود داشته باشد. بررسی و تحلیل گزارش‌های منتشرشده از کارمندان کنسول‌گری انگلیس در ارتباط با بیماری‌ها و تکاپوهای پزشکی نشان می‌دهد، هرگونه رویداد دراین زمینه، برای آنها مهم بوده و هرکدام، با ارائه خدمات پزشکی در نقاط گوناگون تلاش کرده‌اند تا از نفوذ بیشتر یک‌دیگر جلوگیری کنند.
کتاب تاریخ پزشکی نوین مشهد در پنج فصل و 282 صفحه توسط غلامرضا آذری خاکستر تالیف شده است. این کتاب در خردادماه 1395 توسط انتشارات معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی چاپ و منتشر شده است.
کتاب تاریخ پزشکی نوین مشهد در پنج فصل و 282 صفحه توسط غلامرضا آذری خاکستر تالیف شده است. این کتاب در خردادماه 1395 توسط انتشارات معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی چاپ و منتشر شده است.
گزیده عکسهای تاریخی حرم مطهر و مشهد
به کوشش: بهزاد نعمتی
با همکاری: مهدی حسامی
این اثر به کوشش بهزاد نعمتی و با همکاری مهدی حسامی توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به تازگی به چاپ رسیده است و در آن تصاویری از اماکن و بناهای حرم مطهر رضوی و مشهد که در آرشیو عکس مدیریت امور اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود، به چشم می‌خورد.
در این کتاب 359 تصویر از مناظر، معابر، خیابان‌ها و بناهای تاریخی و همچنین صحن‌ها و رواق‌های حرم مطهر، در فاصله زمانی دوره قاجار تا پایان دوره پهلوی دوم، در 80 عنوان از میان حدود 20 هزار عکس موجود در اداره اسناد و مطبوعات انتخاب و براساس توزیع مکانی در چهار فصل شامل مجموعه حرم مطهر، پیرامون حرم مطهر، شهر مشهد و حومه شهر مشهد ارائه شده است. در هر فصل یادداشت‌های کوتاهی نیز برای عکسها ذکر شده که تاریخچه، معرفی مختصر موضوع عکس یا چند عکس با عنوان مشابه را در برمی‌گیرد.
همچنین شایان ذکر است، شماره دستیابی عکس در آرشیو سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و عنوان هر یک از عکسها (نام گذشته هر بنای تاریخی همراه با نام کنونی آن) در کتاب آمده است و زمان عکس براساس دوره تاریخی و نام عکاس آن از دیگر اطلاعاتی است که در صورت مشخص بودن در اثر ذکر شده است.
گفتنی است، کتاب «گزیده عکسهای تاریخی حرم مطهر امام رضا(ع) و مشهد» در 324 صفحه و قطع وزیری، به قیمت 130 هزار ریال برای نخستین بار در سال 1395 روانه بازار نشر شده است.
افزودن دیدگاه جدید:
فصلنامه،پژوهشنامه مطالعات آرشیوی
فصلنامه ای است علمی–تخصصی درحوزه اسناد مکتوب وشفاهی که قصد دارد پژوهش هایی را باتکیه براسناد موجود در آستان قدس و سایر مراکز آرشیوی منتشرکند.
