امیرکبیر: بنیانگذار روزنامه نگاری رسمی در ایران

۱۳۹۵-۱۰-۲۰

امیرکبیر: بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری رسمی در ایران

تهیه و تنظیم: ابراهیم حافظی(کارشناس نمایه سازی مطبوعات)

میرزا تقی خان فراهانی زاده 1186 شمسی در روستای هزاوه اراک می باشد. او که همسرش عزت الدوله تنها خواهر تنی ناصرالدین شاه بوده است. کمتر از 4 سال صدراعظم این شاه نیز بوده است. دوره صدراتش یکی ازدرخشان‌ترین دوره های ترقی و پیشرفت ایران است. امیرکبیر یکی از تئوریسین های اصلاح گر می باشد که تاسیس مدارس جدید، پایه گذاری رسمی روزنامه نگاری ایران، ساماندهی قشون ایران، اصلاحات اجتماعی و مذهبی از جمله اقدامات ارزشمند این بزرگ مرد تاریخ است.
ایران هر چند قبل از تقی خان انتشار یک روزنامه غیر رسمی را به همت میرزا صالح شیرازی تجربه کرده بودو 15 سال قبل از دستور او "نشریه کاغذ اخبار" به چاپ رسیده بود. اما تقی خان فراهانی بر اساس روزنامه نگاری غرب دستور داد تا اولین روزنامه رسمی ایران با نام "روزنامچه اخبار دارالخلافه طهران" در دربار تاسیس و فقط به چاپ رویدادهای مهم و موثر از نگاه دارالخلافه بپردازد. در نخستین شماره آن هدف از تاسیس چنین روزنامه ای را اینگونه تشریح کرد:
« از آنجا که همت حضرت اقدس شاهنشاهی مصروف بر تربیت اهل ایران و استحضار و آگاهی آنها از امورات داخله و وقایع خارجه است، لهذا قرار شد که هفته به هفته احکام همایون و اخبار داخله مملکتی و غیره را که در دول دیگر گازت می نامند در دارالطباعه دولتی زده شود و به کل شهرهای ایران، منتشر گردد که اهالی ممالک ایران نیز، در هر هفته از احکام دارالخلافه مبارکه و غیره اطلاع حاصل نمایند و از جمله محسنات دیگر این گازت یکی آنکه سبب دانایی و بینای اهالی این دولت علیه است، دیگر این که اخبار کاذبه اراجیف که گاهی بر خلاف احکام دیوانی و حقیقت حال در بعضی از شهرها و سرحدات ایران پیش از این باعث اشتباه عوام این مملکت می شد بعد از این به واسطه روزنامچه موقوف خواهد شد و بدین سبب لازم است کل امنای دولت ایران و حکام ولایات و صاحب منصبان معتبر و رعایای صادق این دولت این روزنامه ها را داشته باشند.»
امیرکبیر که خود دستور تاسیس این روزنامه را داده بود به دلیل مشغله کاری مدیر روزنامه را حاج میرزا جبار تذکره چی و سردبیر آن را ادوارد برجیس انگلیسی معروف به برجیس صاحب تعیین نمود. برجیس صاحب مسئولیت سردبیری و ترجمه متون جالب انگلیسی مجلات خارجی را برای روزنامه وقایع اتفاقیه بر عهده داشت.
به دستور امیرکبیر اشتراک این روزنامه برای هر یک از افرادی که از دستگاه دولتی بیش از ۲۰۰ تومان حقوق می‌گرفتند اجباری بود.
امیرکبیر گر چه مبدع روزنامه نگاری نوین و رسمی ایران است ولی خود پس از تاسیس آن، عرصه را به دیگران سپرد و چندان حضور و دخالت جدی در چاپ روزنامه ندارد. البته عمرش نیز کفاف نداد و کمتر از یکسال از انتشار روزنامه گذشته بود که مورد غضب ناصرالدین شاه قرار گرفت و در 20 دی 1230 شمسی(برابر 18 ربیع الاول 1268 قمری) در حمام فین کاشان بدستور مستقیم شاه به قتل رسید.
روزنامه ای که خود بنیانگذار آن بود در زمان قتلش، اینگونه در حق امیرکبیر بزرگ اجحاف نمود و خدمات ارزنده اش را ناصواب جلوه داد و حتی خبر قتل او را به فاصله بیست روز بعد بسیار کوتاه و تلگرافی اعلام نمود.