سرود نيايش: نگاهي به نيايش‌هاي فردوسي در شاهنامه/ تاليف علي جهانپور؛ ويراستار ميرهاشم ميري.- تهران: شرکت سهامي انتشار، ‎۱۳۹۴.

سرود نيايش: نگاهي به نيايش‌هاي فردوسي در شاهنامه
فردوسی در نیایشهای شاهنامه آگاهانه و با نگرش به موازین اخلاقی سخن می گوید . دنبال اوراد واهی که از خرافات و موهومات سر چشمه دارند ، نمی گردد .
این عبارات عوام فریبانه را رد نموده ، خط بطلان بر آنها می کشد .
جالب توجه این که نیایش‌ها در شاهنامه مکرر است و این تکرار ، تنها به خاطر بیان صفات خداوند است که بر زیبایی کلام و شیرینی بیان می افزاید . نکته ی دیگر چگونگی انتخاب نیایش‌هاست که بستگی به بیان داستان و زمان اتفاق آنها دارد . آنجا که قصه در قالب اسطوره و افسانه است ، در بیان نیایش انتخاب واژه ها همسویی و هم خوانی با فضای داستان را دارند، در جای خود به این نکته اشاره خواهد شد .
با توجه به این که نظم شاهنامه در دورانی بود که دگرگونی های حکومت های داخلی ایران با نظرهای سیاسی خلفای بغداد تعیین و تایید می گردید ، این رویکرد بر افکار فردوسی ، بویژه در بیان نیایشها ، بی اثر نبوده است .
سامانیان ( 261- 389 ه – ق ) که به ناچار، با نظر خلفای بغداد به حیات سیاسی خود ادامه می دادند ، از آزادی عمل بیشتری در احیای آیین‌ها سنت‌ها و فرهنگ ایران باستان برخوردار بودند .
دیری نپایید که با دخالت مستقیم خلفای عباسی جای خود را به حکومت ترکان (( غزنوی )) دادند . آن گاه فضای اجتماعی بیگانه و آمیخته به تعصبات قومی پدید آمد ، این دگرگونی‌ها روح آزادگی و آزاد منشی ایرانی را آزرد و در تیرگی فرهنگ بدوی ترکان غز و قراختایی و غزنوی گرفتار کرد . فردوسی در یک چنین آشفتگی و دگرگونی قد علم کرد . تحقیری را از طرف دو قوم بدوی ( ترک و عرب ) اعمال می‌شد احساس کرد . به ناچار به تاریخ برگشت و استناد به گذشته ی تاریخی نمود و گذشته ی مردم خود را به تصویر کشید . مردمی که در طول تاریخ هرگز مزه ی تحقیر را نچشیده بودند و در تمامی گذرگاههای تاریخی خود سرفراز بودند .
بنابراین فریاد او کوبنده است . با روح پر غرور خود کوشید تا مردم زمان خود را با آزادی و آزاد منشی گذشته ی ایران زمین آشنا نماید . به همین دلیل در نیایشهایش همین روح آزادگی و آزاد منشی را ترسیم کرد . او در نیایشهای شاهنامه منطقی کوبنده دارد . به تفکر منحط و غیر انسانی و غیر اسلامی و نژاد پرستانه ی اموی و عباسی خط بطلان کشید ، تا آنجا که خان و خاقان را از سریر سلطنت به دست پهلوانان آزاده یکتاپرست شاهنامه به خاک انداخت و آن گاه به نیایش پرداخت .
او دانسته یا نا دانسته در کالبد نهضت فراگیر (( شعوبیه )) جان تازه دمید .
او در همه جا نیایشگر و پرستش کننده ی خدای یکتاست و تنها پروردگار جهان را شایسته ی ستایش می داند . در جای جای شاهنامه پهلوانان و بزرگان را به پاس کامیابی و پیروزی بر پلیدیها و بدخواهان زمان به شکر و سپاس از خداوند دعوت می کند .
درون مایه ی نیایش‌های شاهنامه برگرفته از دو خوان بزرگ و پر نعمت الهی است یکی "قرآن " که مورد اعتقاد قلبی فردوسی است و دیگر " اوستا " که زمینه ساز غرور ملی اوست . پیروان دیو و خرافه پرستان را که بر خدعه و نیرنگ ، جادو و فریبکاری تکیه دارند ، در نیایش‌هایش راه نمی‌دهد و آنها را به بدترین وجه زبون ، ناچیز و خرد نشان می دهد . حکمت خرد ورزی را سرلوحه ی منطق خود می داند و یک لحظه این حکمت را رها نکرده ، و فراموش نمی نماید ، زیرا خرد را بعد از خدای یکتا در برترین مرتبه قرار می‌دهد و می‌فرماید :
کنون ای خردمند ، وصف خرد       بدین جایگه گفتن اندر خورد
بگو تا چه داری، بیار از خرد        که گوش نیوشنده زو بر خورد
خرد بهتر از هرچه، ایزدت داد       ستایش خرد را، به از راه داد
خرد رهنما و خرد دلگشای          خرد دست گیرد بهر دو سرای
از او شادمانی، از اویت غم است     از اویت فزونی ، از اویت کم است
او در نیایش‌ها پروردگاری را در نظر دارد که : مظهر همه پاکیها ، خوبیها ، راستی‌ها ، روشنایی‌ها و دوستدار آبادانی و پیشرفت و روی گردان از ویرانی و واپس گرایی است .
او نیایشگر آن خدایی است که آفریننده ی آسایش و آرامش و صلح و دوستی است و پدید آورنده ی گیاهان ، موجودات و بخشاینده ی هستی است و بخشایشگری مهربان و همیشه جاوید است . انسان را دوست دارد به همین دلیل وعده ی روز پسین و رستاخیز می‌دهد ، راه را می‌نماید و می‌خواهد که آنان از راه راست ایزدی بروند نه از راه دیوان و گمراهان ، تا به بهشت جاوید وارد شوند .
فردوسی با قدرت ویژه ی خود ، تمامی صفات خداوند را که هم خود قبول دارد و هم قهرمانانش ، به زیباترین وجه به تصویر می کشد . اگر گاهی از آتش و روشنایی با الفاظی مقدس نام می برد ، با استادی تمام پرده های ابهام و شبهه را کنار می‌‌‌‌‌زند و به خواننده ی خود آگاهی میدهد .
"الکسیس کارل " می گوید : (( نیایش همچون امانتی همراه کسی است ، که غالبا خداوند را نیایش می‌کند . بارقه نور دعا و پرستش خداوند از سیما و حرکات و نگاه نیایش گر همواره ساطع است و آن را ، بهر جا که می‌‌‌‌ ‌رود ، با خود می برد . ))
با کمی دقت می بینیم که اختیار و انتخاب در نیایش ، از جایگاه ویژه ای برخوردار است . زیرا خداوند با آفریده های خود هرگز سر عناد ندارد ، مخلوق خداوند است که انتخاب می نماید . اگر انتخاب دانسته و با آگاهی باشد ، اختیار جلوه می نماید ودر غیر اینصورت جبر پیش می آید .
مولف این کتاب که علی جهانپور است هدف اصلی تالیف این کتاب را عشق به شاهنامه و پژوهش در آن می داند که توسط انتشارات شرکت سهامی انتشار در 276 ص چاپ شده است .َ