مجموعه «نقد حال» برگرفته از برنامه‌ای رادیویی با همین عنوان است که از شبکه رادیویی فرهنگ پخش شده است. این اثر چهارمین مجلد از سری مجموعه‌ی نقد حال است. در این کتاب که قالب گفت‌وگو دارد، نوع مواجهه مولانا با میراث فکری و فرهنگی خودش و سپس زندگی و نقد آثار و اندیشه‌های این شاعر مورد بررسی قرار گرفته است.
12 بخش این کتاب به برنامه‌هایی با موضوع عرفان و تصوف مولانا اختصاص دارند.
شماره های گوناگون سری کتابهای نقد حال بر طبق موضوعات واحد، طبقه بندی شده و در آخر هر جلد به خلاصه‌بندی جامعی در مورد موضوع مشخص شده می‌پردازد. مانند جلد اول که به پیشینه‌ی عرفان و تصوف مولانا پرداخت، جلد دوم درباره پدر مولانا بهاءولد و جلد سوم به لالای مولانا جناب سیدبرهان‌الدین محقق ترمذی که کمتر شناخته شده، پرداخته است. چهارمین جلد با نام شهان آسمانی، دوازده برنامه در ماه محرم و صفر درباره امام حسین و واژه‌شناسی شهادت، مرگ و زندگی ابدی از نگاه مولانا مورد استناد قرار گرفته است.
دکتر کاظم محمدی، مثنوی پژوه و مولوی شناس برجسته معاصر و مولف کتاب است.
در بخش سیدبرهان و عبادت می‌خوانیم: شما زمانی می‌توانید خوب عبادت کنید که بر نفس خودتان لگام بزنید، نفس را تسخیر کرده باشید و اجازه فعالیت به نفس ندهید و لذا بهترین تعریف را فکر می‌کنم در طول تاریخ عرفان و تصوف دربارهی عبادت سیدبرهان می‌گوید: مغز عبادت گداز نفس است و باقی همه، پوست عبادات است. صوم و عبادتی که در وی گداز نفس نیست آن عبادت نیست، عبادت که در او رنج نفس است آن نیز شرط عبادت است. شما زمانی که نماز میخوانید خواهی- نخواهی نفس را تحت فشار قرار می‌دهید او را به رنج میاندازید؛ به ویژه نماز صبح که شما خواب هستید و موذن اذان می‌گوید باید شما استقبال کنید؛ همین استقبال شم ایعنی بیدار شدن، یعنی رنج نفس، از خواب برخاستن، از بستر ییرون آمدن به ویژه اگر در فصولی باشد که این تاب و تعب بیش‌تر باشد.ص136، ج3، نقد حال: سیدبرهان لالای مولانا.
