جريان‌شناسي عرفان ابن عربي در ادب فارسي/ مهدي حيدري؛ مقدمه سيد حسين نصر.- تهران: مولي، ۱۳۹۸.
شماره دیویی: ج949ح938/0فا8
عرفان گنجینه‌ای بی‌کران برای فرهنگ بشر است. عرفان اسلامی از آغاز تا به امروز تحولات زیادی را سپری کرده و ادوار مختلفی را پشت سرگذاشته است. در زمان‌های گوناگون، ظهور برخی اشخاص جریان‌ساز، موجب شکل‌گیری مکتب‌های متمایزی با مشخصات خاص خود شده که برخی از این مکاتب، تأثیر گستردۀ مکانی و زمانی بر عارفان مسلمان در نواحی مختلف و قرون گوناگون برجای گذاشته است. یکی از مهم‌ترین این مکاتب، جریان عرفان ابن‌عربی است که از زمان ظهورش، تصوف اسلامی را تحت تأثیر قرار داد و همۀ جریانهای پیشین را در مناطق اسلامی از جمله ایران تحت سیطرۀ خویش گرفت. این مکتب، منسجم و در قالب زبان، ادب و فکری خاص در قرون متمادی و باز زیرشاخه‌های متفاوت به حیات خویش ادامه داده و ادیبان و عارفان معناگرا و صورتگرای ایرانی را به خود جذب کرده است.
با توجه به تأثیرپذیری برخی عارفان و ادیبان نامدار ایرانی از مکتب شیخ اکبر، بررسی و تحلیل عناصر عرفان محیی‌الدین در آثار هر یک از آنها به صورت مفصل ضروری است و با وجود چند رسالۀ منفرد در این‌باره، هنوز جای بررسی دقیق در آثار ادیبان وحدت وجودی در ادب فارسی خالی به نظر می‌رسد. با این همه، نیاز به ترسیم طرحی کلی و جریان‌شناسانه و منطبق بر اصول فکری و ادبی از همۀ مؤلفان وحدت وجودی در ادب فارسی احساس می‌شود؛ طرحی که در عین جامعیت، جزئیات استعارات و اصطلاحات عرفان محیی‌الدین و تحولات آنها و همچنین کیفیت ارتباط زیرشاخه‌های این جریان‌ها را با یکدیگر و با جریان اصلی بررسی کند.
هدف اصلی در این کتاب، ترسیم اصول و فراز و نشیب‌های مکتب ابن‌عربی در حوزۀ زبان و ادبیات فارسی است.
بدنۀ اصلی این پژوهش شامل دو بخش است. بخش نخست، جریانهای موجود در ادبیات عرفانی ایران پیش از ظهور ابن‌عربی و نیز چگونگی ظهور مکتب ابن‌عربی بررسی شده است. در بخش دوم جریانهای موجود در ادب عرفانی ایران پس از ظهور ابن‌عربی موردنظر است و تا زمان جامی پیش می‌رود که خود نقطه عطفی است.
فصول کتاب بر مبنای تقسیم‌بندی جریانهای ادب فارسی، به معناگرا و صورتگرا شکل گرفته و تحولات آنها ارزیابی شده است.
بخش اول: جریان‌شناسی ادب فارسی از آغاز تا ظهور ابن‌عربی، شامل: جریانهای ادب عرفانی در ایران پیش از ابن‌عربی و مکتب ابن‌عربی است.
بخش دوم این کتاب، جریان‌شناسی ادب پارسی پس از ابن‌عربی شامل جریان عرفان معناگرای عاشقانه متأثر از مکتب ابن‌عربی و جریان استدلال‌گرای رمزاندیش و جریان صورتگرای متأثر از مکتب ابن‌عربی و جریان تلفیق‌گرا است که نام بزرگان این جریان‌ها ذیل همان قسمت آمده است.
منابع و مأخذ و نام‌ها، قسمت انتهایی کتاب می‌باشد.
