معرفی ۱۰ داستان کوتاه فارسی
داستان گویی، همواره تجربه‌ی جدیدی به دنیا اضافه می‌کند. خواندن داستان‌ها، شناخت شخصیت‌ها و زندگی کردن با آن‌ها، باعث گسترده شدن جهان ما می‌شود و لذتی وصف ناشدنی دارد. داستان های کوتاه فارسی یا همان ایرانی از گذشته تا امروز مسیرهای متفاوتی را در محتوا، زبان و ساختار طی کرده‌اند. گاهی سراغ مسائل اجتماعی یا فرهنگی رفته‌اند، زمانی به درونیات شخصیت‌ها پرداخته‌اند و برخی دیگر به کنکاش در مسائل و روابط پیچیده‌ی مردم طبقه‌ی متوسط جامعه مشغول شده‌اند.
در این یادداشت، ۹ مجموعه داستان کوتاه فارسی با در نظر گرفتن تنوع محتوایی و زبانی را معرفی کردیم. برای زندگی پر مشغله‌ی امروز که شاید نتوانیم رمان‌های طولانی را تا پایان پیش ببریم، داستان کوتاه انتخاب مناسبی است تا علاوه بر اهیمت خود این داستان‌ها به لحاظ فرم نوشتاری، از خواندن کتاب هم غافل نمانیم و تجربه‌ی جادویی زندگی با شخصیت‌های نوشته شده را از دست ندهیم.
یوزپلنگانی که با من دویده‌اند
بیژن نجدی در این کتاب ۱۰ داستان کوتاه درباره مرگ نوشته است. داستان‌هایی که هر کدام با احساسی لطیف و کلماتی شعرگونه نوشته شد‌اند و هر خواننده و البته شنونده‌ای را به وادی خیال می‌کشاند.
این ۱۰ داستان کوتاه مجزا و در عین حال در هم تنیده‌اند. علاوه بر این در این کتاب بیژن نجدی با جملاتش به اشیا بی‌جان جان بخشیده و آن‌ها را به عنصری پویا در داستان‌هایش تبدیل کرده است. این کتاب را پیام دهکردی با صدای شیرینش خوانده است. پویام دهکردی که با خوانش کتاب صوتی یک عاشقانه آرام ثابت کرده که در انتقال حس و حال شاعرانه داستان‌ها استاد است، این کتاب را هم با همان کیفیت و شور خوانده است.
چمدان
بزرگ علوی از بزرگترین نویسندگان ایران در سال ۱۲۸۲ در تهران به دنیا آمد. او نوه‌ی حاج سید محمد صراف نمایندهٔ نخستین دوره مجلس شورای ملی بود. بزرگ علوی دوران دبیرستان را در آلمان سپری کرد این اولین آشنایی او با ادبیات روز جهان بود. در سال ۱۳۰۶ پدرش خودکشی کرد و یک سال پس از آن او به ایران بازگشت. مدت زیادی در مناطق مختلفی از ایران معلمی کرد و بعد‌ها در دیداری که با تقی ارانی داشت به حزب کمونیست پیوست و همراه ۵۲ نفر از اعضای حزب زندانی شد. پس از فرار شاه که همه زندانیان مشمول عفو عمومی شدند او هم آزاد شد. در این زمان دو کتاب “۵۳ نفر ” و “ورق پاره‌های زندان” را منتشر کرد. مجموعه داستان “چمدان” از مهمترین کتاب‌های علوی است. او در این کتاب تا حدی تحت تاثیر نثر هدایت و روانکاوی فروید است. قهرمانان او بیشتر انسان‌های ناکامی هستند که دور از وطن در غربت و آوارگی سر می‌کنند. در داستان «قربانی» خسرو در اثر بیماری سل بستری و محکوم به مرگ است.
مردی که گورش گم شد
مردی که گورش گم شد مجموعه‌ی هفت داستان کوتاه ایرانی حافظ خیاوی است که به صورت خاطره گویی روایت می‌شود. نویسنده در سه داستان اول صادقانه و بی‌پروا به باورهای مذهبی می‌پردازد و چالش‌های یک ذهن نوجوان را در مواجهه با این مسائل در بستر فرهنگی سنتی بیان می‌کند. در چهار داستان بعدی با مسئله‌ی مرگ مواجه می‌شویم.
مکان روایت داستان‌ها، نشان دادن خشونت و واقعیت موجود در آن فضا و زمان، زبان و فرم روایی که نویسنده استفاده کرده، این کتاب را به مجموعه‌ای خواندنی تبدیل کرده است.
سه تار از جلال آل احمد
سه تار مجموعه ای از ۱۳ داستان کوتاه نوشته جلال آل احمد نویسنده معروف و سرشناس کشورمان است. نام کتاب برگرفته از داستان اول این مجموعه است که روایت گر زندگی مردی است که با پس انداز طولانی مدت خودش توانسته سه تار بخرد. مرد فکر می‌کند که با یادگرفتن سه تار می‌تواند به عروسی‌ها برود و با نواختن سه تار پولی به جیب بزند. اما در یک دعوا کسی سه تارش را می‌شکند و با این ماجرا همه آرزوهای مرد به باد می‌رود. بقیه داستان های این مجموعه هم مانند داستان اول به بیان مسائل اجتماعی می‌پردازند.
خوانش صوتی این کتاب را گروهی از گویندگان از جمله آرمان سلطانزاده انجام داده‌اند. آرمان سلطانزاده برای آن‌ها که در زمینه گوش دادن به کتاب‌های صوتی حرفه‌ای هستند، نام‌اشناست.
دزد مو وزوزی و انسان فرهیخته
دزد مو وزوزی و انسان فرهیخته مجموعه داستان‌های کوتاهی است که در عین مستقل بودن از یک‌دیگر به هم پیوسته هم هستند. این مجموعه داستان‌های کوتاه با طنز و شوخی به موضوعات مختلف اجتماعی نقدی وارد می‌کند. نویسنده در این کتاب از همان ابتدا طنزش را آغاز می‌کند. همانجا که در مقدمه به جای اینکه ما را به خواندن و خریدن کتاب تشویق کند، نصیحت می‌کند که از خیر این کتاب بگذریم.
این کتاب دومین کتاب محسن پوررمضانی است. کتاب دیگر او هم مجموعه داستان کوتاه طنزی به نام «کتابفروش خیابان ادوارد براون» است.
عشق روی پیاده رو
مصطفی مستور در این کتاب نیز مانند دیگر آثارش به مفاهیم عشق، زندگی و ارتباط با خداوند پرداخته است. در ۱۲ داستان این کتاب، شخصیت‌های او به تدریج با عشق در مفهوم زمینی یا افلاطونی آشنا می‌شوند و این ارتباط با زبان خاص نویسنده به زیبایی روایت می‌شود. در هر داستان با آدم‌هایی مواجه می‌شویم که به مرور عاشق می‌شوند و ما را در مواجهه‌ی خود با تعلقات احساسی‌شان پیش می‌برند.
پوکه باز
کورش اسدی ۱۰ داستان کوتاه را در این مجموعه گردآورده است. داستان‌هایی که اغلب به مضمون جنگ گره خورده‌اند و استیصال مردم جنگ زده را در مواجهه با زندگی نشان می‌دهند. تمام این داستان‌ها حول محور مرگ اندیشی روایت شده‌اند. آدم‌هایی که در برابر وضعیت نابه‌سامان زندگی خود، در حالی‌که مرگ به سراغ‌شان نمی‌آید، به رویا پناه می‌برند. آن‌ها صدای محیط اطراف و لحظات واقعی را قطع می‌کنند و با گریختن به درون خود در خیال گذشته یا وهم آینده زندگی می‌گذرانند. نثر روان نویسنده‌ی این مجموعه که از گفت‌وگو پرهیز می‌کند و روایت را بیشتر با مونولوگ شخصیت‌ها پیش می‌برد، مجموعه‌ای بسیار خواندنی شکل داده است.
چند واقعیت باورنکردنی
امیرحسن چهلتن، عضو کانون نویسندگان ایران است. او همواره دغدغه‌ی مسائل تاریخی را داشته و در این کتاب هم به شیوه‌ی خود آن را به چالش می‌کشد. این مجموعه شامل ۶ داستان کوتاه فارسی است که در ۴ داستان اول با نوع برخورد نویسنده با تاریخ آشنا می‌شویم. او در روندی بازیگوشانه با خلق یا تغییر واقعیت‌ها و مستندات تاریخی، به جست‌وجوی روندی متفاوت از تاریخ می‌پردازد.
در این کتاب با وضعیتی اسرارآمیز مواجه هستیم که ما را وارد پیچ و خم‌های ساخته شده و خیالی یا مستند تاریخی می‌کند.
آدم‌ها
در این کتاب ۶۲ داستان کوتاه فارسی راجع به آدم‌هایی می‌خوانیم که بسیار بسیار آشنا و نزدیک به نظر می‌رسند. هرکسی که این مجموعه‌ی احمد غلامی را بخواند، ممکن است تصور کند آدم‌های داستان‌هایش را دیده یا فکر کند غلامی هر روز جلوی خانه‌اش نشسته و مردم محله را تماشا کرده و شب زیباترین شکل روایت را از بخش جذاب زندگی آن‌ها روی کاغذ آورده است.
در هر داستان شخصیت به سرعت و با کوتاه‌ترین عبارات معرفی می‌شود. عنوان اغلب داستان‌ها، نام آدمی است که داستان زندگی او را می‌خوانیم و بلافاصله در همان ابتدا توصیف‌های مختصری راجع به وضعیت ظاهری یا خصوصیات اخلاقیش می‌بینیم. شخصیت‌هایی که اغلب با وجه قهرمانانه‌ای از آن‌ها مواجه نیستیم، بلکه به واسطه‌ی ترس‌ها و اضطراب‌هایشان در کنارشان قرار می‌گیریم. به علاوه، مکان‌هایی که اتفاق‌ها در آن‌جا شکل گرفته‌اند نیز بر این هم‌سویی مخاطب با شخصیت‌ها و اتفاق‌ها اثر گذار است.
تعدادی از داستان‌های این مجموعه پیش‌تر در روزنامه‌ی اعتماد چاپ شده بوده است. این کتاب شبیه به آلبوم خاطرات نویسنده است؛ پر از اسامی، تصویرها و موقعیت‌ها که آن را از هرکجا باز کنیم وضعیتی آشنا به خاطرمان می‌آید.
آن گوشه‌ی دنج سمت چپ
این مجموعه‌ی داستان‌های کوتاه مهدی ربی در جنوب روایت می‌شوند. قلم روان نویسنده و حال و هوای جغرافیایی داستان‌ها از نکات مثبت این کتاب هستند. مهدی ربی به دقت به توصیف آدم‌ها، مکان‌ها و اتفاق‌ها پرداخته است. کتاب او در سال ۱۳۸۶ جایزه‌ی ادبی «روزی روزگاری» را دریافت کرد.
عزاداران بیل
احتمالا فیلم گاو را دیده‌اید. این فیلم از روی یکی از داستان‌های این مجموعه‌ی غلامحسین ساعدی ساخته شده است. در این کتاب هشت روایت از اهالی روستایی به نام بیل می‌خوانیم که در هر داستان گرفتاری و مشکلی برای آن‌ها پیش آمده و راه حل همیشگی آن‌ها برای حل مشکلات، عزاداری است.
فضای سیاه مرگ و جهل و خرافه و فلاکت حاکم بر داستان‌ها، ما را با شکل جدیدی از داستان گویی مواجه می‌کند که بسیار ساده روایت می‌شود. می‌توانیم منشأ کنش‌های شخصیت‌ها را در وضعیت روانی و بستر فرهنگی‌شان پیدا کنیم. می‌توانیم وضعیت حاکم بر روستای بیل و مردمانش را به یک جامعه بسط دهیم و آن را اثری بدون تاریخ انقضا بدانیم. عزاداران بیل تصویری از جامعه‌ای است که ناآشنا به نظر نمی‌رسد.
از ندارد تا دارا
این کتاب ۳۷ داستان کوتاه فارسی از علی اشرف درویشیان است که در آن‌ها روایت‌هایی را از زندگی مردم غرب کشور می‌خوانیم. توصیف‌های درویشیان و شکل گزارشی داستان‌هایش، به صورت مستقیم به تأثیر فقر و نادانی بر زندگی و رفتار مردم آن منطقه، به خصوص کودکان می‌پردازد.
علی اشرف درویشیان سال‌ها در یکی از روستاهای کرمانشاه آموزگار بوده است و تجربیات و مشاهدات حاصل زیستن در کنار مردم آن منطقه، درون داستان‌هایش حضور دارد.
قصه های بهرنگ
«ادبیات کودکان باید پلى باشد بین دنیاى رنگین بى‌خبرى و در رؤیا و خیال‌هاى شیرین کودکى و دنیاى تاریک و آگاه غرقه در واقعیت‌هاى تلخ و دردآور و سرسخت محیط اجتماعى بزرگترها. کودک باید از این پل بگذرد و آگاهانه و مسلح و چراغ به دست به دنیاى تاریک بزرگترها برسد. در این صورت است که بچه مى‌تواند کمک و یار واقعى پدرش در زندگى باشد و عامل تغییردهنده‌ى مثبتى در اجتماع راکد و هر دم فرو رونده».
صمد بهرنگی در عمر کوتاه خود برای کودکان و نوجوانان نوشت. داستان‌های او از نصیحت کردن و مدارا با جهان گذر می‌کند و نوعی بی‌پروایی را در مواجهه با واقعیت زندگی به کودکان نشان می‌دهد. او با شخصیت‌های داستان‌هایش به خوانندگان راهی برای زندگی کردن نشان می‌دهد که در آن شجاعت و مقابله با ترس‌ها، زورگوها و دلخوشی‌های ساده لوحانه، ارزش بسیاری دارد.
خواندن قصه‌های صمد بهرنگی کودکان را با مسائل بزرگ و مهم زندگی و موقعیت‌های اجتماعی آشنا می‌کند و به آن‌ها انگیزه‌ی مبارزه با ناکامی‌ها و سختی‌ها می‌دهد.
