معرفی کتاب متن کاوی اثر مجتبی مجرد
متن چیست؟ این سؤال ساده و ژرف، مفهومی را به چالش می‌کشد که بنیاد پژوهش‌های گوناگون تاریخی، فرهنگی و اجتماعی است: متن. کالبد متن از ترکیب سادۀ جوهر و کاغذ آفریده می‌شود و چه‌بسا که با چیزهای دیگر آراستگی بیشتر می‌یابد؛ اما در همین جهان تنگ و کوچک خلاصه نمی‌شود. روح متن، تلاشی مستمر و پرتکاپو برای مانایی، رهایی و همراهی است. آدمی می‌کوشد در زیستن تاریخی خود، ماندگاری ابدیت را تجربه کند، از درد و رنج‌ها رهایی یابد و با تنهایی فلسفی‌اش بستیزد. از این‌رو متن در ژرف‌ترین ساحت وجودی‌اش حاصل مواجهۀ بشر با سه دغدغۀ همیشگی او یعنی نابودی، رنج و تنهایی است. هنگامی که انسان درمی‌یابد توانایی امتدادیافتن فیزیکی را ندارد، دست به دامن متن می‌شود. خواسته‌ها، خلجان‌ها و خیالات خویش را می‌نگارد و متن را به‌مثابۀ امتداد خویشتن به سوی آینده روانه می‌سازد. پیوند متن‌ها به‌تدریج جهانی نوآیین پدیدار می‌کند، جهانی که عصارۀ امتدادیافتگی‌های بشری است. بدین ترتیب اولین نشانه‌های فهم فرهنگی پدید می‌آید.
فرهنگ، نام دیگر متن است.نگرش انتقادی به متن‌ها منجر به گسترش نگرش انتقادی در سطح اندیشه می‌شود و رفته‌رفته فرهنگی مبتنی بر تفکر انتقادی می‌سازد. این کتاب می‌کوشد در باب متن سخن بگوید و نسبت آن را با تاریخ بررسی کند. کتاب در راستای پاسخ به این پرسش تلاش می‌کند: چگونه می‌توان با متون کلاسیک، تعاملی خردورزانه و علمی برقرار کرد؟ البته پیش از تمرکز بر سنت‌های هرمنوتیکی فهم متن، بر چگونگی بازسازی متن تمرکز شده است. ساختار کلی کتاب از متن شروع شده و پس از عبور از دالان سنت و فهم به سوی غایت‌های متصور بر آن پیش می‌رود. آمیختگی‌های متن و ایدئولوژی در تابلویی کوچک ترسیم شده و سپس نوعی خاص از روش‌شناسی‌های متنی مورد توجه قرار گرفته است که به بازسازی و تصحیح متون اختصاص دارد. آنچه تمام اجزای کتاب متن کاوی را به هم متصل می‌کند، فقط و فقط «متن» است؛ بنابراین کتاب متن کاوی تمثالی است از متن در جلوه‌های گوناگونش، از دست‌نویس‌ها گرفته تا متون چاپی و حتی رایانه‌ای.
متن‌کاوی شش فصل دارد: ۱. متن، سنت و فهم ۲. تصحیح، بازسازی و متن‌پژوهی ۳. مخاطب و بازسازی متن ۴. ایدئولوژی و متن‌پژوهی ۵. اعتبارسنجی دست‌نویس‌ها ۶. ناهمسانی (نسخه‌بدل)
