از استعمار تا گفتمان استعمار

کتاب «از استعمار تا گفتمان استعمار: دریچه‌ای به ادبیات و نظریه‌های پسااستعماری» نوشتۀ حمید عضدانلو راهنمایی برای آشنایی با ادبیات و نظریه‌های پسااستعماری و آنچه «گفتمان استعمار» خوانده می‌شود. کتاب «از استعمار تا گفتمان استعمار: دریچه‌ای به ادبیات و نظریه‌های پسااستعماری»، چنانکه از عنوان فرعی آن نیز پیداست، کتابی است مفید برای فتح باب آشنایی با ادبیات و نظریه‌های پسااستعماری و آنچه در چارچوب مباحث پسااستعماری درباره استعمار و گفتمان استعمار مطرح می‌شود.

حمید عضدانلو در گفتارهای کتاب «از استعمار تا گفتمان استعمار» پنجره‌ای به چشم‌انداز گسترده مطالعات و نظریات پسااستعماری گشوده است تا علاقمندان این مباحث بتوانند با اصول اولیه و خطوط اصلی نظریه‌های پسااستعماری آشنا شوند و نقشۀ راهی به دست آورند برای مطالعات بیشتر و تخصصی‌تر در این زمینه. همچنین با خواندن کتاب «از استعمار تا گفتمان استعمار» درمی‌یابیم که نظریه‌پردازان مطالعات پسااستعماری چگونه و از چه منظری با وجهی از ادبیات غرب که آن را با استعمار همسو یافته‌اند مواجه شده‌اند و آثار ادبی را چگونه از منظر پسااستعماری تحلیل کرده‌اند. کتاب «از استعمار تا گفتمان استعمار» هم از انواع استعمار سخن می‌گوید، هم از نظریات مختلف در زمینۀ مطالعات پسااستعماری و هم از بازتاب‌ها و نمودهای گفتمان استعمار در بعضی آثار مطرح ادبیات جهان.

از استعمار تا گفتمان استعمار نه شعاری سیاسی بر ضد غرب و نه توصیف یک نظریه‌ی توطئه است که توجیه‌کننده‌ی نابسامانی‌های کشورهای مستعمره یا جهان سوم باشد. این کتاب فقط دریچه‌ای است برای ورود به مکتبی نوپا و متفاوت که با نگاهی نو به موضوع کهنه‌ی استعمار و اثرات آن می‌پردازد.طنین خشم و تلخ‌کامی فانون را هنوز می‌توان در سکوت سرشار از فریاد همه‌ی آفریقاییانی شنید که در فقر ناشی از استعمار نو غوطه‌ورند. خشم فانون خشم همه‌ی کسانی است که امروز، در آسیا و آمریکای لاتین، در حاشیه‌اند و فریادشان به گوش هیچ قدرتی نمی‌رسد؛ چه‌بسا خود را به نشنیدن زده‌اند. این خشم هنوز خشم کسانی است که با قدرت‌های امپراتوری (به ویژه امپراتوری آمریکا)، با عقده‌ی خودشیفتگی ایدئولوژی محافظه‌کاران نو و با قدرتمندانی در تضادند که امروز به بهانه‌ی جنگ با تروریسم همچنان آنان را سرکوب می‌کنند. مردمی که فرهنگ‌شان، نظام‌های آموزشی و شیوه‌ی زندگی‌شان به تمسخر گرفته می‌شود، برچسب شرور و اهریمن بر پیشانی‌شان می‌خورد و عقب‌مانده و بی‌خرد بازنمایی می‌شوند. خشم فانون بیانگر خشمی جهان‌شمول بر ضد هر نوع سرکوب به ویژه سلطه‌ی به ظاهر بی‌رقیب تمدن مدرن غرب است.