معرفی کتاب دیوان شمس طبسی اثر شمس الدین محمد بن عبدالکریم طبسی
کتاب «دیوان شمس طبسی» مجموعه ای از شعرهای به جا مانده از «شمس الدین محمد بن عبدالکریم طبسی» از شاعران قرن ششم و هفتم است. این شاعر که از خانواده ای بزرگ و دیوانسالار بود، طبع بسیار طنّاز و ظریفی داشت و علاوه بر مدح عمرا و حکمای زمان که رسم عموم شاعران بود، در هجو و هزل نیز پیشرو بود و زبانزد. در دیوان این شعر، قصاید، قطعات و رباعی هایی با تصویرسازی های ناب و انتخاب واژگان خاص و آفرینش مضامین تازه همانند خاقانی که هم دوره ی او بوده است، دیده می شود که خواندن آنها برای خوانندگان غیرمتخصص و غیرمحقق شعر نیز خالی از لطف نیست. کتاب «دیوان شمس طبسی» که به همت «علیرضا شانظری» تصحیح شده، بهترین و کامل ترین مرجع برای شناخت این شاعر است، به خاصه که در ابتدای کتاب مقدمه ای مفصّل نیز با پرداختن به زندگی، حیات سیاسی و اجتماعی و شاعران همدوره اش و همچنین سبک و سیاق شعر «شمس الدین محمد بن عبدالکریم طبسی»، به قلم مصحح منتشر شده است. این دیوان خواندنی از این دست بیت ها کم ندارد: «رخش در مطلع خوبی چو ناهید آمده ست آخر/ که صد دل می برد هر دم ز راه دیده دستانش»
سدۀ ششم هجری قمری، دورۀ گذار از سبک خراسانی به عراقی است. در این دوره قصیده با شاعرانی چون انوری و خاقانی به تکامل رسید. در کنار شاعران بزرگ قصیده‌سرا، شاعرانی وجود دارند که آنها نیز قصیده‌سرا هستند؛ اما در برابر بزرگان این دوره جایگاه و مرتبۀ کمتری دارند. یکی از این شاعران شمس طبسی است. دربارۀ او باید گفت یکی از دلایل کم‌فروغ‌بودنش را می‌توان در پیروی از سبک خاقانی جستجو کرد. در دیوان شمس قصایدی وجود دارند که به استقبال از خاقانی سروده شده یا همچون خاقانی در یک قصیده چند بار تجدید مطلع کرده است. دلیل این امر در شمس طبسی این است که شاعر همواره خود را در زیر سایۀ خاقانی و حتی انوری می‌دیده و به همین دلیل تلاش کرده به استقبال قصاید خاقانی برود؛ اما در این زمینه تا اندازه‌ای ناتوان بوده است. با این حال آنچه در دیوان شمس طبسی جلب توجه می‌کند، فراوانی ترکیبات بدیع است که شاعر توانایی خود را در ساخت اینگونه ترکیبات به اثبات رسانده است؛ ترکیباتی مانند بادۀ کوثرعیار، لالۀ صوفی‌شعار، حاتم دریا یمین.
