معرفی کتاب خودآموز مقدمات پژوهش حسن اسلام‌پور کریمی
کتاب خودآموز مقدّمات پژوهش در 6 بخش و 25 درس تدوین شده است. عناوین بخش های شش گانه آن عبارت اند از: 1- کلّیات؛ 2- موضوع شناسی، مسئله یابی و مسئله شناسی؛ 3- طرح نامه نویسی؛ 4- منبع شناسی، منبع یابی و منبع خوانی، 5- گردآوری و تحلیل اطلاعات؛ 6- مهارت های تدوین، درست نگاری و ویرایش. به علاوه، دو پیوست مفید نیز تحت عناوین روش مقاله نویسی و رده بندی منابع به روش کنگره، بدان الحاق شده که بر سودمندی کتاب افزوده است.
کتاب خودآموز مقدّمات پژوهش عمدتاً بر آن است تا ضمن پرداختن به مقوله «پژوهش» از ابتدا تا انتها، مفاهیم ذیل را مورد بحث و بررسی قرار دهد: پژوهش چیست و از کجا باید آغاز شود؟؛ اهمیت و اخلاق پژوهش؛ گونه شناسی و مراحل کلّی پژوهش؛ تجزیه موضوع از راه بارش پرسش ها؛ گونه شناسی، تبارشناسی و طبقه بندی پرسش ها؛ مسئله یابی و مسئله شناسی؛ چیستی طرح، بیان مسئله، تبارشناسی و تحدید دامنه پژوهش، اهمیت و اهداف آن؛ پرسش ها و فرضیه ها، پیشینه ها و نوآوری ها؛ روش و ساختارمندی پژوهش؛ منبع شناسی (گونه شناسی منابع غیرالکترونیکی)؛ منابع الکترونیکی پژوهش؛ ارزش گذاری و اعتبارسنجی منابع؛ منبع یابی برای موضوع یا مسئله پژوهش (جمع آوری، دسته بندی و تنظیم منابع)؛ منبع خوانی یا مهارت های استفاده از منابع پژوهش؛ گردآوری اطلاعات و مطالعه تجسّسی؛ فیش و فیش نویسی؛ اندیشه ورزی در متن اطلاعات، مقایسه و تفسیر معنا، تحلیل، فهم عمیق و نقد؛ روش ارجاع دهی و انواع آن (مهارت مستندسازی)؛ گزارش نویسی؛ خطاشناسی و درست نویسی در تدوین متن تحقیق؛ بندچینی و ویرایش پیش نویس؛ مقدمه نویسی، چکیده نویسی و نتیجه گیری؛ مدیریت روند تحقیق پایانی.
در بین منابع موجود، کمتر دیده ایم که در سه حوزه مطالعه، نگارش و پژوهش، مهارت های پایه و اساسی به صورت تلفیقی، گام به گام و عملیاتی آموزش داده شوند. این کمبود، نتیجه بخشی مهارت های میانی و پیشرفته را عقیم کرده و با آسیب هایی روبه رو ساخته است. کتاب خودآموز مقدّمات پژوهش، برای رفع نقیصه مزبور، از ویژگی های زیر برخوردار است: آموزشی بودن، تجزیه مهارت ها و پرهیز از کلی گویی، آموزش مطالعات مولّد و فعال، عنایت به مهم ترین آسیب های دانش پژوهان کشور، درج تجربیات حاصل از ده ها کارگاه آموزشی، بیان راه ها میان بُر برای درست نویسی، اهتمام به اخلاق پژوهش به صورت توزیعی در فرایند تحقیق.
