ادبیات عاشورایی ،سیر تحول و تکامل آن در ادب فارسی
نویسندگان: ماهرخ آهمه
منبع: آیت بوستان سال اول پاییز 1395 شماره 3
هرسال با پیدایش هلال محرّم در دل همۀ آزاد مردمان جهان و به ویژه شیعیان شور وغوغایی برپا می شود.هلال محرّم با خود سخن از حماسه ای دارد که پس از گذشت قرن ها وجدان عدالت جو و آزادی خواه بشررا به خویش می خواند.پس درحقیقت محرّم ماه بازگشت به خویشتن است،خویشتنی که در غبار پلیدی ها گم شده و غفلت ها و خودبینی ها آن را ازچشم ما دور میکن.
محرّم این امکان را به ما میبخشد که با تأمّل و تفکّردر فلسفۀ قیام حسین خویشتن خویش را دریابیم؛ خویشتنی که پاکی، عدالت، وفاداری، عشق، بندگی و در یک کلام انسانیّت را می ستاید و ما اگر به حسین عشق می ورزیم و در برابر روح بلندش جبهه می ساییم در حقیقت وجدان پاک خود را ستوده ایم.
حماسه بزرگ عاشورا وقیام جاودانه سیّد الشهدا علیه السلام، از چنان جایگاه ومنزلتی برخوردار است که اندیشه حقیقت جوی آدمی را در هر گوشه جهان به تأمّل وتفکّر درباره خویش فرا می خواند . اگر چه بیش از هزار سال از آن رخداد سرنوشت ساز می گذرد ، امّا گستردگی وغنای آن به گونه ای است که هرگاه کسی به اندیشه وتعمّق پیرامون آن بپردازد ، بازهم به نکته ای تازه ودر خور دست می یابد .  به راستی راز این تازگی و ماندگاری در چیست؟ حقیقت آن است که این حرکت بزرگ ریشه در باورها ی آرمانی وفطرت پاک انسانی دارد وهمین امر سبب شده تا شاعران وسخنوران حق جو در طول تاریخ به دور ازهرگونه چشم داشت و توقّع، زبان به وصف این حماسه بزرگ وپدید آورندگان آن بگشایند، در ادبیات ما نیز ، این حرکت بزرگ از نظرگاه شاعران اخلاق گرا ومتعهّد ، دور نمانده واز نیمه دوم قرن چهارم به عنوان طرحی نو (شعر عاشورا) در ادب فارسی به ظهور رسیده است . این مقاله برآن است تا بااستناد به مدارک ومنابع موجود ، به شیوه تحلیلی به بررسی این بخش از ادبیات آیینی بپردازد.