زبان فارسی در گذرزمان
مجموعه مقالات
شادی داوری
مهرداد نغزگوی کهن
کتاب زبان فارسی در گذرزمان مشتمل بر نُه مقاله در مورد مسائل آوایی – واجی و صرفی – نحوه ی زبان فارسی – از دوره باستان تا دوره نو – می باشد. نگارندگان مقالات این کتاب کوشیده اند تا روند های تکوین، تغییر، تثبیت و حتی زوال برخی از صورت های دستوری و یا ویژگی هایی چون ترتیب واژه در فارسی را از دوران باستان تا دوره نو به دقت توصیف نموده و در قالب نمودارها و محورهای تحول سازه های دستوری به تصویر کشند. انگاره ای که در تمام تحولات مورد بحث در پژوهش های این مختصر بر اساس آن به انجام رسانده اند، انگاره « دستوری شدگی» است. براساس این نگاره، کلیه صورت های دستوری از منابع واژگانی و یا منابع کمتر دستوری زبان پا به عرصه وجود گذاشته اند. دستوری شدگی، در عین حال، به مجموعه فرآیند هایی اطلاق می شود که در طول زمان، دست اندکار تحولات زبانی در راستای تکوین عناصر دستوی هستند. یکی از دغدغه های متخصصان دستوی شدگی در مطالعات اخیر این حوزه، تبیین انگیزه های شناختی است که به پیدایش مولفه های نقشی و دستوری یک زبان می انجامد. بنابراین، دستوری شدگی را می توان انگاره ای نظری قلمداد نمود که میان مطالعات تاریخی و مطالعات شناختی زبان، ارتباطی منطقی برقرار می کند. به عبارتی دیگر، بسیاری از روندهای تغییرات جهانی زبان را می توان از منظر عواملی شناختی از قبل الگوهای مقوله سازی، سرنمون سازی، فرآیندهای استعاره و مجازشناختی و جز آن تبیین نمود که در حوزه شناخت انسان ها مشترک اند. محققان دستوری شدگی امروز دیگر تنها به دنبال کشف زنجیره های دستوری شدگی و مراحل پیوسته تحولات ساخت های زبانی نیستند بلکه بیشتر می کوشند تا انگیزه های دخیل در پیدایش این تغییرات را شناسایی و طبقه بندی نمایند. این بدین معنی است که در اندیشه زبان شناسان امروز، به تصویر کشیدن صورت ظاهری تغییرات زبان، همچون زبان شناسان دهه های پیش، غایت پژ<هش های زبانی نیست .
