کتاب ریشه شناسی فارسی ، نوشته محمدرضا طباطبایی
کتاب واژه شناسی فارسی در واقع مجموعه گردآوری شده یاد داشت های یافته های ریشه یابی واژه های رایج وند های فارسی ( براساس پژوهش های کسروی، دکتر هاجری، مقربی و ... ) و نامهای ویژه و جغرافیایی و محله ها و ... و واژه های عربی رایج برخی واژه های عامیانه است، که طی سالها به تدریج در اثنای بررسی کتابها و فرهنگهای مشهور فارسی ( دهخدا، معین، برهان قاطع، غیاث اللغات، فرهنگ لغات ادبی ( فلا)، ذیل فرهنگ های فارسی.... )، واژه نامه های گویش های ایرانی، فرهنگ های ریشه شناسی فارسی و انگلیسی .... و کتابهای ادبی و تاریخی است. همچنین از تارنماها و منبع های اینترنتی بویژه ویکیپدیا، فرهنگ ریشه شناسی علی نورانی فرهنگ گنجواره و نشریات فرهنگستان زبان و ادب فارسی استفاده شده است. البته این کتاب فراگیر واژه های فارسی نیست. در برخی موارد، واژه های هم خانواده و هم ریشه نیز ذکر شده است. نیاز به ذکر است که در جاهایی، برابر انگلیسی واژه آورده شده است، همچنین توالی الفبایی واژه ها، به دلیل کاستی نرم افزارهای صفحه گسترده، دارای نقص می باشد.
معنای ریشه‌شناسی
ریشه‌شناسی یا اِتیمولوژی (به انگلیسی: Etymology)، علم مطالعه تاریخی واژه‌ها و بررسی تحول شکل واژه‌ها است. مسائلی مانند اینکه چه موقع وارد زبانی شده‌اند، از چه منبعی وارد شده‌اند و این که در طول زمان چه تغییری در ساختار و معنای آنها ایجاد شده است، در این حیطه بررسی می‌شود. در زبان فارسی به آن واژه‌پژوهی، علم اشتِقاق لُغات نیز می‌گویند و به کسی که در این زمینه پژوهش می‌کند و توانایی بالایی دارد ریشه‌شناس می‌گویند. پیش از سده نوزدهم، به‌ویژه پیش از ظهور نودستوریان، اشتقاق به معنای شناخت اصل و تاریخ لغت، بر اساس درستی استوار نبوده و اگر هم اشتقاقات درستی احیاناً در نوشته‌های پیشینیان آنها آمده است کمتر چنین بوده که از مقدمات درست به نتایج درست رسیده باشد. به عبارت دیگر، غالب اشتقاقات آنان را باید اشتقاق عامیانه به‌شمار آورد. با شناخت تحولات تاریخی آواها و اساساً با شناخت چگونگی تحول زبان‌ها و روابط میان آنها و جمع آوردن متون و منابع مختلف از زبان‌ها و لهجه‌های مختلف، کار ریشه‌شناسی پیشرفت‌های بسیاری کرده است. به تبع این، راه برای ریشه‌شناسی‌های شبه‌علمی هم باز شده؛ ریشه‌شناسی‌هایی که ظاهراً بر اصول درست آواشناختی و معناشناختی استوارند، ولی در واقع اشتقاقات غلطی هستند که در پشت ظاهر علمی پنهان‌اند. این ریشه‌شناسی‌ها را می‌توان شبه‌ریشه‌شناسی نامید.
