«جنون مجنون» تحسین منتقدان را برانگیخت

نقد ادبی کتاب «جنونِ مجنون» در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی
کتاب «جنون مجنون»، کتاب سال استان خراسان رضوی در سال 96 که به چاپ سوم رسیده است، در دومین سه‌گانۀ نقد و بررسی ادبیات دفاع مقدس، از سلسله نشست‌های ادبی شمس، با حضور نویسندۀ کتاب در کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی خوانش، بررسی و نقد شد. این اثر از معدود کتاب‌هایی بود که تحسین همۀ منتقدان را برانگیخت.
فرشته صداقت حسن‌زاده. به گزارش روابط‌عمومی و امور بین‌الملل سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، در ادامۀ سلسله نشست‌های ادبی شمس که توسط سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و با مشارکت اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان رضوی، انتشارات به‌نشر و حوزه هنری خراسان رضوی، همزمان با گرامی‌داشت هفتۀ دفاع مقدس برگزار شد، کتاب «جنون مجنون» نوشتۀ حمید جهانگیر فیض‌آبادی، از رزمندگان دفاع مقدس که خاطرات خود را بی‌واسطه در این اثر به قلم آورده است، به نقد گذاشته شد. سیدعلی‌رضا مهرداد، علی براتی‌گجوان، مجتبی انوریان‌یزدی و امیر سودمندراد از منتقدانی بودند که به گفتگو دربارۀ این کتاب پرداختند. سیدسعید موسوی، نویسنده و مدرس ادبیات داستانی نیز اجرای این نشست را به عهده داشت.
«جنونِ مجنون»؛ روایتی بی‌واسطه از جنگ
حمید جهانگیر فیض‌آبادی، در ابتدای این نشست در بیانی کوتاه، اثر خود را روایتی واقعی از هرآنچه دیده است، توصیف کرد و گفت: از ابتدا بنا را بر این گذاشتم چیزهایی را که به چشم دیدم بیاورم، ازاین‌رو نقل‌قول از فرد دیگری در این اثر نمی‌توانید ببینید. وی ادامه داد: زمانی که کتاب را نوشتم آن را به چند نفر از جمله آقای یوسفی، فرمانده تخریب دادم تا مطالعه کنند اما حتی یک نفر هم نگفت که بالا و پایین نوشتی.
سیدسعید موسوی که کار اجرای این نشست را بر عهده داشت، «جنون مجنون» را یک اثر خودنوشت خواند و تصریح کرد: زبان خاطره، از آنجایی که راویِ اول‌شخص، فاصلۀ کمی با مخاطب دارد، زبانی صمیمی دارد. وی با بیان اینکه ارزش یک کار مستند و خاطره، به مستند بودن و خالی از تخیل بودنِ آن است، به تشریح گونه‌های متفاوت روایت در خاطره‌نویسی پراخت.
علیرضا مهرداد از «جنونِ مجنون» می‌گوید
همچنین سیدعلیرضا مهرداد، نیز در سخنان خود پیرامون این کتاب، «جنون مجنون» را کاری محکم در حوزۀ خاطره و تاریخ شفاهی دانست و اظهار داشت: هرچه به آن نگاه می‌کنم، می‌بینم اتفاقی که افتاده در جای خودش درست افتاده. وی ادامه داد: گاهی دوربینِ خاطره را در محل حادثه می‌کاریم و گاه، آن را در زمان حال قرار می‌دهیم و به عنوان آدم فعلی و با بلوغ فکری و تحولات امروز، به خاطرات گذشته نگاه می‌کنیم، که سبک کار آقای فیض‌آبادی، گونۀ اول است. او به جای اینکه جنگ را به امروز بیاورد، ما را به میدان جنگ برده است و ما در خاطره‌نویسی، همین صراحت را می‌خواهیم.
این نویسنده و منتقد ادبیات داستانی افزود: کار، شبیه یادداشت‌های روزانه است؛ کمااینکه فیض‌آبادی از آن دوره یادداشت‌هایی داشته و در این کتاب، آن‌ها را گسترش داده است. وی با اشاره به دشواری کار در این حوزه گفت: داستانی که بچه‌های جنگ دارند این است که ما چیزهایی دیدم که هنوز هم خودمان بهت زده‌ایم و باورش برایمان سخت است، ازاین‌رو توصیفش برای دیگران هم مشکل است. مهرداد با تأکید بر اهمیت صداقت و مستندنگاری در خاطره‌نویسی، اظهار داشت: آقای فیض‌آبادی نویسنده نیست و خاطرات خودش را نوشته است. ما به محض اینکه به رزمنده، آموزش نویسندگی می‌دهیم و از او می‌خواهیم خاطرات خود را بنویسد، راه را گم می‌کند. هرکه شروع کند به نماکاری، کار را خراب‌ می‌کند. وی با تمجید از کار محمدکاظم کاظمی که ویراستاری این کتاب را بر عهده داشته است، بیان کرد: من در ابتدا از کاظمی ناراحت بودم که چرا این متن را درست ویرایش نکرده و اجزای جمله را در جای خود نگذاشته، بعد متوجه شدم که اتفاقاً همین که دز نوشتار متن، دست نبرده کار درستی است.
این منتقد ادبیات داستانی، «مقایسه» را یکی از مشکلات جلسات نقد دانست و گفت: یکی از مشکلات این است که در جلسات نقد، مقایسه می‌کنیم. مثلاً خاطره را با رمان مقایسه می‌کنیم و این زمان است که کار خراب می‌شود.
رزمندگان، در پایان دورۀ انتقال
مهرداد خاطرنشان کرد: اخیراً دارم به این نتیجه می‌رسم که باید رزمنده‌ها را مجبور کنیم خاطراتشان را خودشان بنویسند، نه دیگری. وی در ارتباط با اهمیت این موضوع بیان کرد: ما در پایان دورۀ انتقالیم. صحابی را از دست دادیم و تابعین الان فعالند. صحابی آن کسانی بودند که سال 59 به جنگ رفتند و مؤسس بسیاری از اولین‌ها بودند و الان دیگر در بین ما نیستند. ما نیز آخرین بازمانده‌ها هستیم که فرصت زیادی نداریم و باید هرچه زودتر این خاطرات را ثبت کنیم. حتی اگر هر فرد، خام خاطراتش را بنویسد و کنار بگذارد نیز ارزش دارد.
همچنین علی براتی گجوان نیز در این نشست، با بیان اینکه خودنوشت، اعتبار بیشتری نسبت به دیگرنوشت دارد، به تحسین این کتاب پرداخت و اظهار داشت: در جنون مجنون، با صداقت روایت برخورد می‌کنیم. وی با بیان اینکه این خاطرات می‌تواند دست‌مایۀ داستان و فیلم‌نامه شود، گفت: آنچه ادبیات دفاع مقدس را از دیگر آثار متمایز می‌کند، صداقت فوق‌العاده ایست که راویان جنگ ما دارند.