پاسداشت شب یلدا در نشست شاهنامه‌خوانی آستان قدس رضوی

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان‌‌قدس‌‌رضوی، به همّت این سازمان و به بهانۀ فرارسیدن بلندترین شب سال موسوم به شب یلدا یا شب چلّه، بیست و نهمین نشست خوانش متون کهن ادبیات فارسی، به خوانش ابیاتی از شاهنامه با حضور دکتر سیّد علی کرامتی‌مقدّم استاد ادبیّات پارسی و جمعی از کارشناسان و ادب‌دوستان، در محل کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی پرداخت.
کارشناس این نشست در ابتدا با بیان اینکه شب یلدا یا شب چلّه، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است که به انقلاب زمستانی معروف است، توضیح داد: برخی از رسوم شب چلّه، شاهنامه‌خوانی، تفأل به دیوان حافظ و قصه‌گویی بزرگ‌ترهای فامیل است و نقش محوری پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در شب چله، تا امروز جایگاه خود را حفظ کرده است.
کرامتی‌مقدّم یلدا را از کهن‌ترین جشن‌های باستانی خواند و با بیان این که این جشن، مخصوص به ایران امروز نیست، افزود: این جشن امروزه در کشورهای پاکستان، افغانستان، تاجیکستان و شمال هند هم که در گذشته جزو ایران بوده است گرامی داشته شده و در میان مسیحیان در شب میلاد حضرت مسیح(ع) و جشن کریسمس، به‌نوعی با تزیین درخت کریسمس و آذین‌بستن آن با چراغ و نورهای رنگی برگزار می‌شود و حتی ایرانیان مقیم اروپا هم آن را پاس می‌دارند.
وی با این توضیح که ابوریحان بیرونی از شب یلدا با عنوان «میلاد اکبر» یاد کرده و آن را میلاد خورشید می‌داند، گفت: در کتب ادبی و علمی کهن ما، این شب را شب مقدسی می‌پنداشتند و ریشه در اعتقادات آن‌ها داشت. وی توضیح داد: از دیدگاه آنان، شب و تاریکی نماد ظلمت وجهل است و برای آنکه اهریمن و تاریکی، بر روز یا معرفت غلبه نکند، آنها شب یلدا را تا سپیده همراهی می‌کردند تا روشنایی و نور را افزون کنند و تاریکی و ظلمت را شکست دهند.
این کارشناس ادبیات، مسئلۀ اهریمنی و اهورایی را که دو قطب متضاد و اصلی شاهنامه است، در شب یلدا متبلور دانست و گفت: در گذشته اعتقاد داشتند که میلاد خدای خورشید را باید گرامی داشت؛ چون خورشید است که عدالت را برقرار می‌کند و نور و گرما و روشنایی و معرفت می‌بخشد.
کرامتی‌مقدّم به برخی مراسم باستانی ایرانیان اشاره کرد و گفت: در برخی مناطق خراسان رسم بود که هرکس به میهمانی شب چلّه می‌آمد، یک چراغ فانوس قدیمی در دست داشت و هرگاه تعداد این چراغ ها به چهل می‌رسید، می‌گفتند ما چهل‌چراغ داریم و سعی زیادی می‌کردند که مراسم عروسی را در این شب برگزار کنند.
وی در ادامه به خوانش بخش‌هایی از داستان «کیومرث» از شاهنامۀ فردوسی پرداخت و با بیان اینکه کیومرث کسی است که پند اهورا مزدا را می‌شنود و آن را به آدمیان منتقل می‌کند و رسم پرستش را بنیان می‌گذارد، گفت: دورۀ کیومرث، دورۀ چرخۀ کیهانی است.
کرامتی‌مقدّم در این باره توضیح داد: سال کیهانی سالی است که چهار فصل دارد و هر فصل سه هزار سال طول می‌کشد یعنی دوازده هزار سال که جهان بچرخد، یک سال کیهانی عوض شده و کیومرث آغازکنندۀ این سال کیهانی است.
وی اضافه کرد: از کیومرث با عناوینی همچون «پادشاه مردان»، «فرزند آدم»، «زندۀ گویا»، «گیاه‌مردم» یا «مردم‌گیاه» یاد شده است که خیلی از اندیشه های ایرانی را در وجود او می‌توان دید.
در ادامه، حاضران یک‌به‌یک به خوانش برخی از بخش‌های داستان کیومرث پرداختند و کارشناس برنامه به اصلاح قرائت و پاسخگویی به پرسش‌های حضار پرداخت.
معرفی دو کتاب «قصه‌های شب چله» نوشتۀ محمد میرکیانی با موضوع قصه‌ها و حکایت‌های شب چلّه و کتاب «از کیومرث تا همای» نوشتۀ محمد محمدعلی، توسط کمالی‌پور، کارشناس کتابخانۀ تخصصی ادبیات، از دیگر بخش‌های این نشست صمیمانه بود.