نشست ادبی شمس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی با محوریت نقد و بررسی کتاب «روزی روزگاری جنگی»؛ اثری متفاوت در حوزه دفاع مقدس در جوار بارگاه مطهر امام هشتم(ع) برپا شد.
هم‌زمان با برپایی نشست نقد کتاب «روزی روزگاری جنگی»؛
دوران دفاع مقدس از دریچه‌ای نو در کتابخانه حرم مطهر رضوی مرور شد
نشست ادبی شمس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی با محوریت نقد و بررسی کتاب «روزی روزگاری جنگی»؛ اثری متفاوت در حوزه دفاع مقدس در جوار بارگاه مطهر امام هشتم(ع) برپا شد.
به گزارش آستان نیوز، نویسنده کتاب روزی روزگاری جنگی در این نشست ادبی گفت: هدف من از تألیف و انتشار این اثر، شکل‌گیری فضا و اتمسفری از جنگ در ذهن مخاطب بوده است.
مهدی قزلی با تأکید بر اینکه با توجه به شعار مینی‌مالیست‌ها برای حذف موارد اضافی، این اثر را خلق کرده است، افزود: با بهره‌گیری از ابزار ادبیات و تجربیاتم، به پیرایش خاطرات جنگ پرداختم تا حال و هوای آن به مخاطبان منتقل شود.
مدیر عامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان ابراز کرد: خواننده این اثر با استفاده از حافظه تاریخی‌اش از جنگ و تصویرهای موجود در کتاب، به کشف می‌پردازد و تصویر خاص خود را در ذهن می‌پروراند و خودش را در این اثر شریک احساس می‌کند.
قزلی با تأکید بر اینکه ادعایی مبنی بر داستان بودن متن‌های این کتاب ندارد، گفت: معتقدم آنها را نه یک داستان و نه یک خاطره بلکه یک کار آزاد و بداهه باید دانست که به سمت ادبیات رفته است.
وی با بیان اینکه در گذر زمان، جزییات فراموش می‌شوند، اما اتمسفر کتاب از ذهن مخاطب نمی‌رود، ادامه داد: اگر فضای این کتاب در ذهن خوانندگانش، شکل گرفته باشد، این اثر موفق بوده و به هدف خود رسیده است.
این نویسنده فعال با اشاره به اینکه بی‌تردید در کتابش قضاوت‌گری هم وجود دارد، گفت: کمتر از 40 درصد اثر به موضوع شهادت پرداخته و 20 درصد، روایتگر موقعیت‌های طنز یا لطیفه‌هایی است که در محیط جبهه اتفاق افتاده است.
قزلی اضافه کرد: این کتاب با توجه به واقعیت‌هایی که در حوزه جنگ شنیده‌ام و یا خوانده‌ام، شکل گرفته است و دنبال سندیت آن نبوده‌ام. حتی نام برخی چهره‌های برجسته دفاع مقدس را از بعضی بخش‌ها حذف کردم تا مخاطب درگیر نام‌ها نشود و وارد فضای کار گردد.
وی به علاقه خود به مطالعه آثار حوزه جنگ اشاره و بیان کرد: معمولاً مطالب اضافی بسیاری در این‌گونه آثار وجود دارد که موجب ملال مخاطب می‌شود. این موارد در این کتاب تا حد زیاد حذف شده است.
قزلی ادامه داد: برای خلق این اثر، خاطرات دفاع مقدس را پیرایش کردم و با حذف برخی بخش‌ها، اتفاقات جنگ را در قالب کوتاهی تهیه کردم. این متن‌ها پس از پیرایش، دسته‌بندی و منتشر شد. سپس با توجه به اینکه جنگ نیز مانند زندگی در هم پیچیده است، دسته‌بندی‌ها را به هم زدم و تعدادی از متن‌های قوی‌تر را انتخاب و با ویرایش جدید در این کتاب منتشر کردم.
وی با تذکر به اینکه خاطره، بخشی از واقعیت بوده و از ادبیات منفک نیست، گفت: راویان خاطرات، آن‌چه در ذهنشان باقی مانده است و به‌نظرشان مهم‌تر است را روایت می‌کنند و مانند داستان‌نویسان در ذهن خود به ویرایش می‌پردازند.
این نویسنده، ضمن قدردانی از برپایی جلسه نقد کتاب روزی روزگاری جنگی در جوار حرم مطهر رضوی افزود: این اثر تا کنون بازخوردهای خوبی داشته است، اما همچنان می‌توان آن را ویرایش و برخی قسمت‌ها را حذف کرد.
ایجاد تأثیر ناب
مدرس داستان‌نویسی مشهد با بیان اینکه در متن‌های این کتاب، رویکردی مینی‌مالیستی وجود دارد، ابراز کرد: در هر کدام از متن‌های کتاب، واقعه‌ای اتفاق افتاده که قبل و بعد آن مشخص نیست و با حذف‌های صورت گرفته، موضوع برجسته شده و به تأثیر ناب خود رسیده است.
علی موسی‌زاده با تذکر بر اینکه داستان‌های مینی‌مال(داستانک‌ها) مخاطب‌محور هستند و معنی آنها در ذهن خواننده شکل می‌گیرد، گفت: این اتفاق در این اثر رخ داده است و متن‌های کوتاه آن یک برش کوتاه از زندگی و خاطره‌ها است.
وی با اشاره به اینکه در داستان‌های مینی‌مال، شخصیت‌پردازی به حداقل می‌رسد، افزود: در این کتاب، دیالوگ‌های مختصری وجود دارد و تأکید بیشتر آن بر کنش است تا بیان احساسات.
موسی‌زاده با خوانش بخش‌هایی از کتاب گفت: در برخی قسمت‌ها، اتفاق داستانی وجود دارد و اگر چه کتاب با رویکرد تقلیل‌گرایانه نوشته شده است، اما هنوز بعضی بخش‌ها نیاز به حذف دارد.
وی تصریح کرد: پیدا کردن نقاط مشترک در آثاری که منتقدان جهان، آنها را به عنوان مینی‌مال قبول دارند و رسیدن به یک تعریف جامع در این حوزه، کار بسیار دشواری است.
این استاد داستان‌نویس، از ریموند کارور به عنوان چهره شاخص حوزه مینی‌مال نام برد و گفت: اگر چه بسیاری افراد، کوتاه بودن اثر را مهم‌ترین ویژگی این‌گونه داستان‌ها می‌دانند، اما اغلب آثار این نویسنده زیر 15 صفحه نیست. از این رو نمی‌توان با توجه به حجم یک متن، اثری را مینی‌مال دانست.
وی ادامه داد: این‌گونه آثار ادبی فشرده و دارای ایجاز است و راوی آنها از بیان احساسات دوری می‌کند و پایانه‌های تأثیرگذار و غافلگیرکننده دارد.
موسی‌زاده با اشاره به اینکه طنز و لطیفه‌گون بودن نیز در برخی آثار مینی‌مال به چشم می‌خورد، افزود: داشتن پایانه‌های لطیفه‌گون در این نوع نوشته‌ها موجب می‌شود مخاطب فقط یک بار آنها را بخواند و اثر، ماندگاری خود را از دست بدهد.
وجود رد پای مینی‌مال در اثر
یکی از نویسندگان حوزه دفاع مقدس مشهد از مهدی قزلی به عنوان نخستین فردی که در حوزه جنگ به خلق آثار کوتاه پرداخته است، نام برد و گفت: با وجود اینکه ردپای مینی‌مالیستی در کتاب روزی روزگاری جنگی وجود دارد، اما این‌گونه نوشته را نمی‌توان مینی‌مال دانست.
علی براتی گجوان اضافه کرد: وقتی متن‌های کوتاه این کتاب را در قالب یک مجموعه می‌خوانید، جنگ و فضای آن با توجه به وحدت موضوع برای مخاطب شکل می‌گیرد، اما وقتی متن‌های کوتاه، تک‌تک خوانده می‌شود، این حس به خواننده انتقال نمی‌یابد.
وی این اعتقاد که هر اثر کوتاهی، مینی‌مال است را اشتباه دانست و گفت: مینی‌مال ممکن است داستان بلندی باشد که یک واقعه بزرگ را با بهره‌گیری از تصویرها و واژگان کمتر روایت می‌کند.
در ادامه جلسه، برخی حاضران از جمله حسین لعل بذری؛ مجری نشست با بررسی کتاب به نکاتی مانند وجود هم‌زمان داستان و خاطره در کتاب، نبود شعارزدگی در اثر، کم‌مایه بودن برخی متن‌های کوتاه، اهمیت کیفیت و پردازش کتاب در ماندگار شدن آن، رها شدن بعضی متن‌ها در حد طرح داستان و... اشاره کردند.
گفتنی است، این نشست ادبی حوزه داستان در ادامه سلسله نشست‌های ادبی شمس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با حضور جمعی از داستان‌نویسان مشهدی با محوریت بررسی و نقد کتاب «روزی روزگاری جنگی: دارای بیش از 130 اپیزود یا متن کوتاه با محوریت خاطرات دفاع مقدس» در ورودی تالار قدس کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی برگزار شد.
