عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی می‌گوید: تاریخ و فرهنگ ما مرهون کارهای بزرگ علامه محمد قزوینی، بنیان‌گذار زبان پارسی به روش نوین علمی در ایران است.
دکتر سیدجواد مرتضایی در گفت‌وگو با خبرنگار ادبیات و کتاب ایسنا - منطقه خراسان، به مناسبت درگذشت علامه محمد قزوینی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا مرحوم قزوینی را پدر علم کتابشناسی لقب داده‌اند، اظهار کرد: در حوزه علم و ادب علامه محمد قزوینی از این جهت پدر تصحیح به روش علمی و کتابشناسی در ایران لقب گرفت که به دلیل دقت و شجاعت علمی و مقالاتی که به رشته تحریر درآورده بود، نمایانگر امانت و وسواس علمی است که در نتیجه این ادیب بزرگ را به این نام ملقب کرده‌اند.
وی افزود: علامه محمد قزوینی با وجود دقتی که در تفسیر تاریخ جهان گشای جوینی اولویت کار خود قرار داده بود، هر کلمه و یا عبارت نامفهوم را با علامت سوال نشان می‌داد تا آیندگان بتوانند برای آن پاسخی پیدا کنند.
مرتضایی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه کتاب مسائل پاریسیه چه ویژگی‌هایی دارد، تصریح کرد: کتاب مسائل پاریسیه شامل چهار جلد است و مربوط به زمانی است که در پاریس حضور داشته است که مرحوم ایرج افشار و علی محمد هنر آن را چاپ کردند و در حقیقت مدت زمانی که علامه محمد قزوینی در پاریس حضور داشت مطالبی را که به ذهنش رسیده و یا مطالعه کرده بود در حوزه علمی و ادبی، در این مجموعه گردآوری شده است.
وی عنوان کرد: مسائل پاریسیه شامل نامه‌ها و یادداشت‌هایی است که متشکل از 10 جلد است و این یادداشت‌ها حاصل ماه‌ها صرف وقت است و به دلیل دغدغه فکری که علامه قزوینی در امانت علمی به کار می‌گرفتند و با توجه به منابع معتبر پاسخ افراد را در خصوص پرسش‌هایی که از ایشان به عمل می‌آوردند، این پاسخ‌ها در این کتاب به چاپ رسیده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: علامه محمد قزوینی به دلیل پشتکار و اعتقاد قلبی که به کار خود داشت و برای مخاطبانش احترام قائل بود و با دقت و وسواس علمی سعی در بهتر فهماندن مطالب و تفسیر آن به کار می گرفت، معروف بود.
مرتضایی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه، یادداشت‌های کتاب مسائل پاریسیه به چه موضوعاتی می‌پردازد، بیان کرد: مجموع یادداشت‌ها در برگیرنده حاشیه‌های دیوان حافظ و حواشی کتب مختلفی که تصحیح کرده است، جمع‌آوری و به چاپ رسیده است که شامل موضوعات گوناگون مانند: فرهنگی، تاریخی، ادبی و هنری است.
وی عنوان کرد: مرحوم ایرج افشار در ده جلد مجموعه یاداشت‌های علامه محمد قزوینی را به چاپ رساند که از آثار به یاد ماندنی در حوزه علم و ادب به شمار می‌روند.
وی افزود: علامه محمدقزوینی در سال 1256 متولد و در سال 1328 فوت کردند، ملاعبدالعلی پدر بزرگ و ملاعبدالوهاب قزوینی پدر این ادیب بزرگوار هستند که از دانشمندان و مولفان این خاندان به شمار می‌روند.
مرتضایی اظهار کرد: علامه محمد قزوینی از محضر استادانی مانند: شیخ فضل الله نوری و میرزا حسن آشتیانی علومی مانند فقه، کلام و حکمت را آموخت و ریاضی و تاریخ را نزد ادیب پیشاوری و شیخ هادی نجم آبادی فرا گرفت.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی گفت: در سال 1283 علامه محمد قزوینی که 27 سال سن داشت، توسط برادرش به لندن دعوت شد، دو سال در لندن اقامت کرد که نتیجه این سفر آشنا شدن با مشاهیر بزرگ بود.
وی افزود: علامه محمدقزوینی تصمیم می‌گیرد که تاریخ جهان گشای جوینی را تصحیح کند و در فرانسه به مدت هشت سال مشغول تحقیق می‌شود که در نتیجه تاریخ جهان‌گشای جوینی در جلد اول و دوم تصحیح می‌شود.
وی تصریح کرد: در این سال‌ها با مرحوم علامه علی اکبر دهخدا که مولف و بنیان‌گذار لغت‌نامه دهخدا است آشنا شد و در سال 1294 که مصادف است با جنگ جهانی به آلمان رفت و در آن شرایط سخت دست از تحقیق و مطالعه برنداشت و با مرحوم سیدحسن تقی‌زاده در برلین آلمان دو هفته نامه کاوه را منتشر کردند که شامل مطالب ادبی و علمی است.
مرتضایی عنوان کرد: این ادیب و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران بعد از پنج سال به پاریس برمی‌گردد و به کارهایی که عقب افتاده است می‌پردازد که در نتیجه مجموع سال‌های اقامت علامه محمد قزوینی در انگلستان، فرانسه و آلمان به حدود 36 سال می‌رسد که در این مدت خدمات بزرگی را انجام داده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: از نسخ بسیار معتبر خطی علامه قزوینی عکس برداری و به تهران فرستاده شد و سرانجام ایشان به تهران بازگشت و ده سال پس از آن در ایران چشم از جهان بست.
