رایزن فرهنگی سفارت افغانستان در ایران گفت: با احیای جاده‌ی ابریشم در سطح گسترده و کامل آن می‌توان «زبان فارسی» را بین‌المللی کرده و آن را در فهرست یونسکو ثبت کنیم.
سنا، محمد افسر رهبین، دانشمند افغانستانی که در نشست «ظرفیت‌های فرهنگی در منطقه اکو و در راستای حفظ میراث فرهنگی مشترک» در موسسه فرهنگی اکو سخن می‌گفت، اظهار کرد: برای ایجاد یک مکانیزم یا راهکار مشخص در استفاده از ظرفیت‌های اکو، ایجاد بنیاد فرهنگی منطقه‌ای را پیشنهاد کردیم، اگر این اتفاق امکان‌پذیر باشد، می‌تواند زمینه‌ی خوبی برای تجدید روابط فرهنگی فراهم کند.
او تاکید کرد: اگر اکو، زمینه را برای کشورهای عضو فراهم کند به گونه‌ای که هیچ نیازی به ویزا نباشد، یک گام مثبت است تا ظرفیت‌های فرهنگی برای ایجاد بهتر روابط فرهنگی، اقتصادی و شناخت ظرفیت‌هایشان فراهم شود.
وی ادامه داد: در دنیای امروز با وجود گفت‌وگوهای فرهنگی، اقتصاد حرف اول را می‌زند. چون در حال حاضر از مسیر اقتصاد می‌توان به فرهنگ رسید. اگر امکاناتی که برای هر دولت وجود دارد در زمان خود مورد استفاده نباشد، اتفاقی بد است. بنابراین در گام نخست باید از دیپلماسی فرهنگی سخن گفت، دیپلماسی که زبان و دین می‌تواند در آن فرهنگ‌ساز باشد.
«رهبین» با اشاره به وجود ادبیات و فرهنگی دینی در میان کشورهای فارسی‌زبان افزود: اگر از این کشورها ادبیات دینی را بیرون کنیم، یک بخش بزرگ و ارزشمند خود را بیرون کرده‌ایم. عرفان اسلامی در این زمینه می‌تواند کمک کند.
این دانشمند افغان همچنین با تاکید براین‌که موافق تقسیم زبان فارسی به سه بخش فارسی ایرانی، فارسی افغانستانی و فارسی تاجیک نیست، ادامه داد: اگر بخواهیم فارسی را بین‌المللی کنیم، باید بین این سه زبان تفاوت قائل شویم، در حالی که بیشترین بحث‌ها روی گویش‌ها‌ست.
به اعتقاد وی، باید یک بازگشت بنیادین به زبان فارسی داشته باشیم. چون برخی ذهنیت‌ها از نظر حساسیت در زبان فارسی هستند که اصلیت و گوهر دارند.
او افزود: احیای جاده ابریشم می‌تواند بار دیگر زبان فارسی را در سطح بین‌المللی زنده کند. زبان فارسی در کشور هندوستان 800 گویش دارد، اگر ما با نگاه بسیار دقیق در جاده ابریشم این عملیات احیا سازی را انجام دهیم، می‌توانیم دوباره به زبان فارسی جان ببخشیم. هنوز روی برخی تابلوی مغازه‌ها در دهلی زبان فارسی وجود دارد. بین‌المللی کردن زبان فارسی بسیار خوب است، اما اگر آن را دست کم بتوانیم در اکو پذیرفته کنیم و زبان فارسی، زبان عامل باشد، اهمیت دارد.
او گفت: اگر ما روی مساله بنیاد فرهنگی منطقه توجه داشته باشیم و زمینه‌های فرهنگی توسط موسسه فرهنگی اکو فراهم شود، می‌توانیم موفق شویم.
* میزان همخوانی بین فارسی ایرانی، تاجیکی و افغانی
علی رواقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: می‌توانیم آثارمان را به صورت فرهنگ تاجیکی فارسی آماده کنیم تا تاجیکی‌ها به توانمندی‌های زبان خود بیش از پیش پی ببرند.
این قرآن‌پژوه با تاکید بر اینکه اقداماتی که تاجیکستان درباره زبان تاجیکی و کاربرد آن در منطقه انجام داده بسیار کم است، گفت: در فرهنگ تاجیکی فقط واژه‌هایی استفاده می‌شوند که در حوزه‌های کاربردی و جغرافیای تاجیکستان هستند.
وی ادامه داد: کار مشابهی برای فارسی افغانستان در سال 83 انجام دادیم. همچنین تحقیق برای فرهنگ فارسی تاجیکی و فرهنگ فارسی افغانستانی از حدود 25 سال قبل فراهم شد که در دفتر پژوهش‌های زبان فارسی این مجموعه کتاب‌ها وجود دارد. بررسی این کتاب‌ها نشان می‌دهد که چه میزان همخوانی زبانی بین فارسی ایرانی، افغانستانی و تاجیک وجود دارد و چه میزان گویش‌های ایرانی امکان پژوهش درباره زبان فارسی افغانستان را به ما می‌دهد.
او اضافه کرد: در حوزه‌های جغرافیایی ما واژه‌ها در حوزه خراسان، شیراز یا اهواز با زبان سیستانی، فارسی خراسانی و زبان‌هایی مانند آن متفاوت است این تفاوت‌ها را می‌توان در زبان فارسی تاجیکی یا زبان فارسی افغانی نیز مشاهده کرد.
این استاد ادبیات فارسی جداگانه بودن زبان فارسی، تاجیک یا افغانی را فراهم کردن گونه‌های فارسی در این سه کشور به صورت یکپارچه دانست و گفت: این سه کشور قرار است از نظر فرهنگی و ادبی به یکدیگر وصل کنیم، نه آنها را از هم جدا کنیم.
«رواقی» با بیان اینکه برای دانشمندان زبان فارسی مشخص نیست که این زبان چقدر کاربرد و گستردگی دارد، اظهار کرد: برای زبان فارسی چیزی حدود 26 میلیون یادداشت داریم که با توجه به مسائل دیگر فعلا امکان چاپ آن وجود ندارد، بنابراین با فراهم کردن کارهای مختلف در حوزه‌ی زبان فارسی بر ارزش و توانمندی این زبان افزوده می‌شود. در واقع باید با بهره‌وری از زبان‌های مختلف مانند تاجیک، هند، افغانستان و قزاقستان به فارسی‌زبانان توجه شود.
* مرکزی که رئیس‌جمهور هم موافق ایجادش بود، اما ...
به گزارش ایسنا، «میرزا ملا احمد»، محقق برجسته تاجیک نیز در این نشست تاکید کرد: اگر به تعریف فرهنگ ایران نگاه کنیم، هر زمان که برای رویش درخت فرهنگ دقت کنیم، متوجه می‌شدیم که فرهنگ رشد کرده است. ابن سینا، ابوریحان و صدها شاعر دیگر در این دوره آمدند تا امروز که بحث گفت‌وگو تمدن‌ها را داریم.
وی افزود: سرگذشت ابن‌سینا این بود که در کتابخانه بخارا در هر صندوق، کتاب به زبان‌های گوناگون داشت. همین رابطه‌ها و ارتباط‌های فرهنگی باعث شد که دانشمندان و شاعران پیش آیند و جنگ‌ها به مرور زمان باعث کاهش ارتباطات شود و بین کشورها جدایی بیفتد. حتی بین مردمان ایرانی و خراسانی و بلخ جدایی افتاد.
وی افزود: پس از فروپاشی شوروی، شاعران فارسی‌زبان رابطه خوبی داشتند و این باعث پیشرفت فرهنگ ما شد. متاسفانه امروز برخی مشکلات برای پیشرفت فرهنگ و رابطه‌ها وجود دارد. تفاهم‌نامه‌های زیادی امضا می‌شود، حرف‌های زیادی مطرح می‌شوند، اما عملی نیستند؛ چون مکانیزم آنها هنوز عملی نشده است.
ملااحمد با تاکید بر صحبت‌هایی که پیش از این درباره تاسیس مرکزهای مشترک علمی و فرهنگی بین این سه کشور شده بود، اظهار کرد: حتی رئیس جمهور هم این را امضا کرده بودند، اما آن عملی نشده است.
* زبان فارسی را بین‌المللی کنید
او گفت: در قرن هشتم حافظ در شیراز و کمال خجندی در خجند بدون استفاده از هیچ‌کدام از وسایل ارتباطی امروزی در جواب حرف‌های یکدیگر شعر می‌سرودند و به آنها می‌رسید، اما حالا که این همه وسیله ارتباط فرهنگی وجود دارد، حتی اگر سال‌ها نیز بگذرد چنین اتفاقی نیز رخ نمی‌دهد.
نویسنده کتاب «دوران گفت‌وگو» فرهنگ نوروز را نشان از ارزش‌های زیاد آن برای جهانی شدن دانست و گفت: بازی چوگان نیز یک ارزش فرهنگی است. پیشنهاد می‌کنم زبان فارسی نیز مانند برخی آداب و رسوم مشترک کشورهایمان توسط سازمان میراث فرهنگی و یونسکو به عنوان یک زبان بین‌المللی مطرح و نهادینه شود، چون زبان فارسی تا قرن نوزدهم و قبل از ورود انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها به دنیا به عنوان زبان بین‌المللی بود. اما متاسفانه امروز ما تقسیم شده‌ایم و یگانگی خود را از دست داده‌ایم.
ملااحمدتاکید کرد: از کشورهای عضو اکو می‌خواهم برای جهانی شدن زبان فارسی تلاش کنند.
* فرهنگ بهترین تکیه‌گاه برای توسعه روابط همگانی است
محمدرضا حاجی کریم جباری، مدیر اجرایی موسسه فرهنگی اکو نیز در سخنانی اظهار کرد: فرایند جهانی شدن پیچیدگی‌ها و معماهایی را در حوزه فرهنگ ایجاد کرده و ارتباطات مجازی از موانع زمان و مکان عبور کرده است که این باعث شده تا فرهنگ از وضعیت دولت - محورِ خود خارج شده و بازیگران غیردولتی به صورت فردی یا تشکل‌های مردمی نقشی تاثیرگذار در حوزه فرهنگ و هنر ادب ایفا کنند.
وی افزود: اسلام در منطقه اکو عاملی زیربنایی و اصلی است، هر 10 کشور عضو اکو عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) هستند. اسلام مهمترین عامل حفظ هویت این ملت‌ها علیرغم سلطه چند قرن روسیه تزاری و شوروی کمونیستی بوده و هست در فرآیند کمک به شکل‌گیری هویت مشترک منطقه‌ای نیز، عنصر دین اسلام، محوری کلان و بنیادین است، خصوصا اینکه افراط‌گرایی به چالشی مشترک تبدیل شده است.
او با بیان این‌نکته که همواره بر این نکته تاکید و اصرار کرده‌ام که کمتر منطقه‌ای را در جهان می‌توان یافت که به اندازه منطقه اکو از مشترکات تمدنی، فرهنگی و دینی برخوردار باشد، افزود: این واقعیت، ظرفیت بزرگی را برای همکاری ایجاد کرده است. البته در عین وجود این وحدت در هنجارها، باورها، اعتقادات و ارزش‌ها، حوزه اکو از تنوع وسیع قومیتی، نژادی، مذهبی و فرهنگی نیز برخوردار است که به این تنوع در حین وحدت، باید به عنوان امر مبارکی نگاه کرد.
وی ادامه داد: این تنوع نه تنها یک چالش نیست، بلکه فرصتی است تا به جهان نشان داده شود چگونه ملیت‌ها و نژادهای گوناگون این منطقه از مشترکات خود حمایت و حفاظت کرده و با تبادل آنها، سابقه قرن‌ها همزیستی و دوستی و صلح و همکاری را پاس می‌دارند. به ضرس قاطع می‌توان گفت که فرهنگ بهترین محمل و تکیه گاه برای توسعه روابط همه جانبه اقتصادی و سیاسی و امنیتی در حوزه اکو است.
حاجی کریم جباری با تاکید بر بهره‌برداری اندکی که تا کنون از ظرفیت‌های فراوان علمی، آموزشی و فرهنگی در سطح منطقه صورت گرفته ادامه داد: تبادل دانشجو در رشته‌های زبان و ادبیات و هنر و برگزاری برنامه‌های مشترک فرهنگی نقش مهمی در انتقال ارزش‌های مشترک‌مان به نسل‌های حاضر و آینده دارد. ما باید ارزش‌های مشترک‌مان را در سطح جهانی معرفی کنیم و از سازوکارهایی چون یونسکو و آیسسکو بهره ببریم.
وی افزود: منطقه اکو نقش و تاثیر بسزایی در شکل گیری فرهنگ و تمدن مدرن بشری داشته است. اینک بر دولتمردان و دلسوزان حوزه فرهنگ و تمدن است که آثار و مشترکات به جای مانده از نیاکان را حفظ و همان نقشی را که آن‌هاعلیرغم امکانات محدود، در قرن‌ها ایفا کرده و هویت مستقل امروز را به ما بخشیدند، در عصر مدرنیته و پست مدرنیته ایفا کنند.
به گزارش ایسنا، در این نشست «عزیز نظافت»، نماینده امور خارجه در موسسه اکو، پروفسور «افتخار حسین عارف»، رئیس اکو، «قهرمان سلیمانی»، معاون پژوهشی آموزشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز حضور داشتند و در پایان «افتخار حسین عارف» از قهرمان سلیمانی، علی رواقی و محمد افسر رهبین تقدیر کرد.
