در زمان فتحعلی شاه قاجار به همت ولیعهد او عباس میرزا چند تن برای آموختن فن چاپ به کشورهای انگلستان و روسیه فرستاده شدند و آنها پس از آموختن این فن اول بار دستگاههای چاپ حروف سربی و سپس دستگاه چاپ سنگی را به ایران آوردند.
اولین چاپخانه سربی در تبریز
PostDateIconجمعه, 25 اسفند 1391 ساعت 09:25 | PostAuthorIconنوشته شده توسط شایگان | مشاهده در قالب PDF | چاپ | فرستادن به ایمیل
اولین چاپخانه سربی در تبریز
در زمان " فتحعلی شاه قاجار " به همت ولیعهد او " عباس میرزا" چند تن برای آموختن فن چاپ به کشورهای انگلستان و روسیه فرستاده شدند و آنها پس از آموختن این فن اول بار دستگاههای چاپ حروف سربی و سپس دستگاه چاپ سنگی را به ایران آوردند. عباس میرزا در سال 1230 هجری قمری پنج نفر دانشجو برای تحصیل به انگلستان و فرانسه اعزام کرد و در بین این پنج تن، شخصی به نام " میرزا صالح شیرازی " بود که پس از تحصیل زبانهای خارجی و علوم جدیده به فکر افتاد چاپخانه ای خریده و به ایران آورد. وی در بازگشت به ایران به ایران در سال 1235 هجری قمری چاپخانه ای همراه آورد و در تبریز به کار انداخت. عباس میرزا نایب السلطنه، قبل از بازگشت میرزا صالح شیرازی به ایران و پس از امضای صلح نامه گلستان بین ایران و روس در سال 1288 هجری قمری ( 1813 م) ورود چند دستگاه چاپ را به روسها سفارش داد. پس از این سفارش نیز، شخصی به نام " میرزا زین العابدین تبریزی " به پترزبورگ اعزام شد تا فنون چاپ و روش ساختن مرکب را فرا گیرد. چهار سال بعد یعنی در سال 1232 هجری قمری میرزا زین العابدین تبریزی به ایران برگشت و با خود یک دستگاه پرس چاپ و مقداری هم حروف سربی عربی آورد، و بعد هم چاپخانه ای را در تبریز راه انداخت ( در مورد قلم و نوشته حروفهای فارسی باید گفت که تا قبل از تاسیس کارخانه حروف ریزی در ایران تمام حروفهای سربی از کشورهای خارج خصوصا کشورهای آلمان و هلند و هندوستان و روسیه وارد ایران می شد؛ و بدین لحاظ قلم فارسی ( به اصطلاح حروفچین ها) در کارخانه های حروف ریزی خارج موجود نبود و اغلب از قلم حروفهای عربی استفاده می شد و بدین سبب میرزا زین العابدین تبریزی در آن زمان حروفهای سربی با قلم عربی را وارد ایران نمود ) به این ترتیب می شود گفت او اولین کسی است که چاپخانه حروف سربی فارسی ( عربی ) را در ایران راه اندازی کرد. میرزا زین العابدین تبریزی پس از اینکه این چاپخانه را راه انداخت، چاپ رساله یا کتابی را آغاز کرد که " فتحنامه " نام داشت و آن را " میرزا عیسی قائم مقام فراهانی " نوشته بود. این کتاب از جنگی سخن می گوید که در سال 1277 هجری قمری میان دولتهای ایران و روس روی داد و بالاخره هم با صلحنامه گلستان به پایان رسید. چاپ این کتاب که با همان حروف سربی عربی حروفچینی شد، یک سال و نیم به درازا کشید و بالاخره اولین کتاب چاپی به زبان فارسی در ایران در سال 1234 از زیر چاپ بیرون آمد. آنچه از کارهای چاپ شده در آن زمان به جای مانده است نشان می دهد که دستگاه چاپ و لوازم حروفچینی چاپخانه سربی میرزا زین العابدین خیلی ساده و ابتدائی بوده است. دومین کتاب یا رساله حروف سربی به نام رساله جهادیه بین سالهای 1238 تا 1239 چاپ شد. این کتاب شامل فتاوی روحانیون درباره جهاد با روس ( جنگ دوم روس و ایران ) بود. در این چاپخانه، کتابها را با حروف سربی ( قلم عربی ) که داخل گارسه ها قرار داشت حروفچینی می کردند و بعد از چاپ آن را با ماشین معمول در آن زمان یعنی دستگاه های فشار فلزی یا پرس چاپ انجام می دادند این نوع ماشین در واقع مدل تکمیل شده ماشینهای چاپی بود که استانهوپ اختراع کرده بود. مرکب مورد استفاده در این چاپخانه از نوع مرکبهای مشکی دوده ای بوده که خود میرزا آن را می ساخته است و کاغذ آن نیز از نوع کاغذ های خانبالغ که از چین می آمد بود .
منبع: http://safarpedia.ir
