ادبیات ترکی
PostDateIconدوشنبه, 21 اسفند 1391 ساعت 10:19 | PostAuthorIconنوشته شده توسط شایگان | مشاهده در قالب PDF | چاپ | فرستادن به ایمیل



ادبیات ترکی به مجموع موضوعات و متون ادبی اطلاق می‌شود که به یکی از زبان‌های ترکی مانند ازبکی، قیرقیزی، قزاقی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی و ترکمنی نوشته شود. ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی و ترکمنی را ترکی اوغوزی، ترکی غزی یا ترکی غربی نیز می‌گویند.

ادبیات ترکی در دوره تیموریان با روی کار آمدن الغ‌بیگ سیر صعودی خود را آغاز کرد. نخستین کتاب به‌دست آمده از ادبیات اسلامی ترکی، کتاب قوتادقو بیلیگ (دانش مقدس) است که در سال ۴۴۸ هجری قمری (۱۰۶۹ میلادی) توسط یوسف حاجب خاص به رشتهٔ نظم در آمده‌است. اثر دیگر دیوان لغات ترک اثر محمود کاشغری که در سال۴۵۱ هجری قمری (۱۰۷۲میلادی) تالیف شده‌است. در این اثر اطلاعات و معلومات مبسوطی از زبان و لهجه‌های ترکی، لغات، دستورزبان، عادات و رسوم ترکان، ضربالمثلها، داستان، مرثیه، کلمات قصار و در حدود ۳۰۰ قطعه دوبیتی و پندنامه و غیره به همراه نقشه رنگی مناطق زندگی ترک زبانان جهان آن زمان ارائه شده‌است.

در دوره حکومت قراخانیان که اولین حکومت اسلامی ترک است به دلیل رسمی بودن زبان ترکی آثاری به این زبان نوشته شده‌است که سر آمد آنها همان طور که ذکر شد کتاب قوتادقو بیلیگ است.

به غیر از این‌ها در دوره‌ای که هنوز ترکان به دین اسلام مشرف نشده بودند تعدادی آثار از منطقه ترکستان شرقی به دست آمده‌است که از آن میان می‌توان به کتب زیر اشاره کرد:

ایرک بیتیک یا کتاب فال، در سال ۹۳۰ میلادی به قلم یک راهب مانوی و با الفبای گوک ترک نوشته شده‌است.

ایکی ییلتیز نوم (اصول اساسی دوگانه) درباره فلسفه و آئین نامه‌های صومعه‌های مانوی و دعاها نوشته شده‌است.

آلتون یاروک یا نور طلائی. اثر حجیم (۷۰۷ صفحه) درباره فلسفه بودایی و مناقب بودا.

ادگو اوغلی تیگین ایله آییغ اوغلی تیگین (شهزادهٔ نیک اندیش و شهزاده بد اندیش). اصل داستان به زبان سانسکریت بوده و در قرن دهم میلادی توسط اویغورها به ترکی ترجمه شده‌است.

پیش از آن نیز کتیبه‌های یئنی سئی (۵۵۰ میلادی)، و اورخون (۷۳۲-۷۳۵ میلادی)که آثاری از سنگ‌نوشته مزار امپراتوران گوک تورک‌ها (ترکان آسمانی)است در مغولستان به‌دست آمده‌است.

http://fa.wikipedia.org