بررسی و مقایسۀ شرح شطحیّات روزبهان بقلی شیرازی و جواهرالاسرار شیخ آذری اسفراینی
  اصل مقاله (516 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22103/jll.2018.1971
نویسندگان
دکتر قدرت ا... خیاطیان 1؛ عظیم حمزئیان2؛ رضا حسین آبادی3
1دانشیار عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
2استادیار فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
3دانشجوی دکتری تصوّف و عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
چکیده
     هدف مقالۀ حاضر، بررسی وجوه اشتراک و افتراق میان شرح شطحیّات روزبهان بقلی شیرازی و جواهرالاسرار شیخ آذری اسفراینی است. نتایج به دست آمده حاکی است که مؤلفان مذکور با آسیب‌شناسی عرفان و تصوف از سویی به نقد، و از دیگر سو به دفاع از شطّاحان همت گمارده‌اند. فارسی بودن زبان هر دو کتاب، نگاه توأم با تکریمِ مؤلفان به مشایخِ عرفان و تصوف، شرح حروف مقطّعه و کلام شِبه‌شطح حضرت رسول (ص) و شطحیّات مشایخ صوفیه، برخی از مشترکات این دو کتاب می‌باشند. اما در باب تفاوت‌ها می‌‌توان چنین گفت که پرداختن به کلام شِبه‌شطح خلفای اربعه از اختصاصات شرح شطحیّات است؛ و در مقابل، پرداختن به شطحیّات منظوم متصوفه از اختصاصات جواهرالاسرار؛ دیگر اینکه روزبهان هم خود شطّاح بوده و هم علاقۀ او به شطحیّاتِ حلاج کاملاً در تألیف او پیداست، این در حالی‌است که از آذری هیچ شطحی گزارش نشده، او را می‌توان در مکتب صحو تعریف کرد و اینکه شرح شطحیّاتِ مشایخ گویا برای او بالسّویه بوده‌است. نوع جهان‌بینی مؤلّفان از دیگر عواملی است که بر محتوای این دو مکتوب تأثیر داشته‌است. همچنین نثر فنّی روزبهان، در مقابل نثر نسبتاً روان شیخ آذری از دیگر وجوه این تمایز است.
کلیدواژه ها
شطح شناسی؛ روزبهان بقلی؛ شیخ آذری اسفراینی؛ شرح شطحیّات؛ جواهرالاسرار
اصل مقاله (516 K)