هدف از نگارش این کتاب شناساندن زنان شاعر در حاشیه جریان تاریخ ادبی ایران بوده است. در این مجموعه شعر زنان و شاعران زن از آغاز تا سده هشتم هجری معرفی و شناسانده شدهاند.
تاریخ شعر زنان: از آغار تا سده هشتم هجری قمری/ روحانگیز کراچی.- تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۴.
هدف از نگارش این کتاب شناساندن زنان شاعر در حاشیه جریان تاریخ ادبی ایران بوده است. در این مجموعه شعر زنان و شاعران زن از آغاز تا سده هشتم هجری معرفی و شناسانده شدهاند.
در این کتاب کوشش شده آنجا که زنان شاعر نادیده گرفته شدهاند و از تجربۀ شعری آنها حرفی به میان نیست، تحلیل و بررسی آغاز شود تا سیر تکوین شعر زنان در گذر تاریخ ادبیات فارسی تدوین شود و سهم هر شاعر و نقش آثار خلاقۀ آنها در این جریان مشخص گردد. پس دورهبندی تاریخ شعر زنان بر اساس دورۀ تاریخی انجام شده و به زمان و مکان شاعر و به زندگی او در بستر دورۀ تاریخی و جامعهای که در آن زندگیکرده، اشاره شده تا رفتار شاعرانه زنی شاعر در پاسخ معنادارش به جهان پیرامون بیشتر درک شود.
درک شعر نیازمند شناخت فضای ادبی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است تا ویژگیها و پیچیدگیهای شعر بیشتر دریافته شود. از اینرو ضمن اشاره به فضای فکری جامعه، به جریانهای شعر بر اساس دورهبندی تاریخی، سبک خراسانی و دورۀ حماسهسرایی و رباعیسرایی اشاره شده و ضمن شناساندن زنان شاعر هر دوره و نمونۀ اشعار، ارزش شعری، میزان استقبال، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری از شعر معاصران آنها در هر دوره به طور مختصر بیان شده است.
جستجو، گردآوری و شناسایی زنان شاعر و آثار گمشده آنها از آغاز ادب فارسی و به عبارتی سدۀ سوم و چهارم هجری تا سدۀ هشتم هجری از تذکرهها و جنگها و سفینهها و فرهنگها انجام شده است. در مورد زنان شاعر که در حرکتی فرهنگی راهی غیرمعمول را برگزیدهاند، سخنان ناروا و ابهامآمیز زیادی وجود دارد و اطلاعات مفید اندک است، گاهی زمان و مکان یا نام شاعر مشخص نیست. در تذکرهها نام زنان و مردان در پارهای موارد قابل تشخیص نیست. به طور مثال 10 شاعر به اسم پرتو یا پرتوی وجود دارد که از آن میان 2 شاعر زناند یا 15 شاعر به اسم پروانه شعر سرودهاند که 3 تا از آنها زن هستند.
این کتاب در هفت بخش نوشته شده است. بخش اول پاسخ به چرایی نگارش تاریخ زنان شاعر و نخستین آثاری است که به نوعی با زن و شعر در ارتباط بوده است. بخش دوم به عنوان بستر پژوهش، بررسی شرایط سیاسی، اجتماعی است. بخش سوم نگاهی گذرا به بستر ادبی، شعر و شاعران و مراکز ادبی دورههای موردنظر دارد. بخش چهارم پاسخ علمی به پرسشی است که چرا ادبیات به زنانه و مردانه تفکیک شده است. در این بخش تفاوتهای جنسی (زیستشناختی)، تفاوتهای جنسیتی (اجتماعی) و چگونگی تأثیر آنها بر تجربه، نگاه، عاطفه و زبان زن و مرد و بازتاب آنها در نوشتار بررسی شده است. در بخش پنجم ویژگیهای ادبیات زنانه توصیف و تحلیل شده است. بخش ششم به شعر و زندگینامۀ زنان شاعر و جهان زنانه آنها اختصاص دارد. بخش هفتم نمودارها و جدولها، نگاهی کلی به زنان شاعر در ادبیات فارسی دارد.
به طور کلی دورهبندی تاریخی بر اساس جابجایی قدرتهای سیاسی است که به لحاظ جامعهشناختی بر شعر تأثیرگذار است. محدودۀ زمانی پژوهش اواخر سدۀ سوم تا آغاز سدۀ هشتم هجری قمری و محدودۀ جغرافیایی، مرزهای فرهنگی و گسترۀ زبان فارسی است که با مرزهای سیاسی و تاریخی و کنونی ایران تفاوت دارد. محدودۀ وسیع فرهنگی ایران بزرگ از شمال به آسیای مرکزی و شمال قفقاز و تا نیمۀ سرزمین ترکیه و از جنوب و جنوب شرقی خلیج فارس و ناحیه پاکستان و بخشی از هندوستان را شامل میشد.