صد سال عشق مجازی: مکتب و طرز واسوخت در شعر فارسی قرن دهم
صد سال عشق مجازی: مکتب و طرز واسوخت در شعر فارسی قرن دهم/ محمود فتوحی رودمعجنی.- تهران: سخن، ۱۳۹۵.
کتاب حاضر یازده فصل دارد. فصل نخست طرح مسئله می کند و روش پژوهش را گزارش می دهد و به ارزیابی پژوهشهای پیشین و سنجش منابع تحقیق می پردازد. فصل دوم شما را به گذشتۀ تاریخی می برد تا با زمینه های سیاسی و اجتماعی شکل گیری یک مکتب ادبی در قلمرو زبان فارسی قرن دهم آشنا کند. مطالب این فصل دستاورد این تحقیق نیست بلکه فشرده و فراهم آمده از دیگر منابع است. فصل سوم حاوی گزارشی است از وضعیت غزل فارسی پیش از وقوع و چشم اندازی از سبک های شعر فارسی همزمان با وقوع. برای آن که ممیزه های شعر قرن دهم و بویژه شاخص های مکتب وقوع را بشناسید لازم است بخش دو از فصل سوم را پیش چشم داشته باشید تا شعر قرن دهم را با قرن نهم مقایسه کنید و درک خصوصیات مکتب وقوع و سبک های برآمده در شعر قرن دهم برایتان آسانتر باشد.
مقصود اصلی این کتاب در فصل چهارم آمده است. فصل های پنجم ، ششم ، هفتم ، تفصیل اصل ششم مکتب وقوع (عشق به جمال بشری) است. این تفصیل نشان می دهد که ممیزۀ اصلی مکتب وقوع ، عشق به جمال بشری و شیوۀ بیان و توصیف آن است.
فصل هشتم به طرز واسوخت تعلق دارد. طرز واسوخت ، شاخه ای از مکتب وقوع است در طرد شیدایی و شیفتگی عشق. واسوخت همۀ ویژگی های شعر وقوعی را دارد الا عشق و شیفتگی را. در یک کلام ، واسوخت روگردانی است از معشوق. فصل نهم مسئلۀ فرم در ادبیات وقوعی را بررسی کرده است. مشهور است که شعر وقوع فاقد فرم و صناعت است ؛ اما سخن ادبی بدون فرم قابل تصور نیست حتی اگر ضد فرم هم باشد خود نوعی فرم است. آنچه در باب شکل در شعر وقوع در این کتاب آمده ناظر بر سه جنبۀ فرم است قالب یا فرم بیرونی ، فرم درونی (انسجام) و ساخت های مجازی زبان.
در فصل دهم دیدگاه انتقادی خود را دربارۀ مکتب وقوع مطرح کرده ام. در این فصل به غیبت ها نظر داشته ام ؛ این که چه چیزهایی در ادبیات پیش از وقوع هست ولی در مکتب وقوع نیست ؛ شاعران قرن دهم را بر اساس معیارهایی از همان روزگار ردهبندی و ارزیابی کرده ام.
آخرین بخش کتاب ، گزیدۀ هزار بیت وقوعی با چند غزل و ترکیب بند واسوخت است. ابیات گزیده با عنوان هایی نزدیک به مطالب کتاب رده بندی شده است. اگر خواننده در کنار هر موضوع (از فصل 5 تا 10) ابیات مربوط به آن موضوع را بخواند مباحث برایش عینی تر خواهد بود. پیش از هر فصل در یک بندنوشت کوتاه موضوعات مطروحه در آن فصل معرفی می شود تا خواننده را با کلیت فصل و رویکرد کتاب آشنا کند. در پایان فصل نیز فشردۀ بحث و نتیجۀ حاصل از آن با عنوان «دستاورد فصل» آمده است. در سراسر کتاب بر زمانمندی اسناد و اندیشه ها تأکید بسیار رفته است. تکرار سال ها با هدف یادآوری زمان رخداد است. تکیه بر تنظیم سالشمار برای برخی مطالب نیز با هدف تأکید بر فهم تاریخی امور و تبارشناسی آن صورت گرفته است.